این اشتباه بزرگ مصدق بود كه آقاى كاشانى را از صحنه خارج كرد، به همین خاطر دیگر نه مردم در صحنه بودند و نه دین. تنها عدهای ملیگرا بودند که 24 ساعت هم نتوانستند دوام بیاورند و شكست خوردند.
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ کودتای 28 مرداد 1332 از جمله وقایعی است که در حافظه تاریخی ایرانیان ثبت شده است. در این رویداد، علاوه بر توطئه دول خارجی، اشتباهات دکتر محمد مصدق نیز موثر بود. حجتالاسلام والمسلمین شریفی گرگانی درباره عقاید ملیگراها و مصدق میگوید: ملیگراها و به خصوص مصدق معتقد به سلطنت شاه بودند نه حکومت. عقیدهشان این بود که چون شاه مصونیت دارد نباید به او حمله کرد. لذا میبینیم که بر اساس همین شعار، تا زمان آغاز قیام امام خمینی در سال 42، هدف مبارزان صرفاً حمله به دولتها بود، درصورتیکه جنایتکار اصلی شخص شاه بود.
دکتر مصدق و جبهه ملى و حتى بازرگان عقیدهشان این بود كه اسلام نمیتواند در جامعه حكومت بكند. من نمیدانم كه اصلاً مصدق به دین عقیده داشت یا اینکه فقط حكومت را از دین جدا میدانست.
زمانی که مصدق پیروز و در اوج قدرت بود، دیگر خود را بینیاز از كاشانى میپنداشت. در چنین شرایطی آن بلاها را سر كاشانى آورد؛ چون میپنداشت نفوذ مردمیاش بهقدری زیاد شده كه دیگر احتیاجى به روحانیون ندارد. از همینجا راهش را از وی جدا كرد. درصورتیکه میبینیم وقتی در سى تیر، شاه، مصدق را كنار گذاشت، مصدق به احمدآباد رفت و هیچ كارى نکرد؛ همین كاشانى بود كه به میدان آمد و با صدور اعلامیهای سى تیر 1331 را به وجود آورد كه قوامالسلطنه 24 ساعت بیشتر دوام نیاورد و شكست خورد و باعث شد که دوباره مصدق به قدرت بازگردد؛ اما سرانجام در جریان كودتاى 28 مرداد سال 1332، بهسادگی شکست خورد.
این اشتباه بزرگ مصدق بود كه آقاى كاشانى را از صحنه خارج كرد، به همین خاطر دیگر نه مردم در صحنه بودند و نه دین. تنها عدهای ملیگرا بودند که 24 ساعت هم نتوانستند دوام بیاورند و شكست خوردند.
بعدها از درون جبهه ملی، نهضت آزادی به وجود آمد كه وارث مقاومت ملی بود. این گروه جدید دریافت که حضور مردم درصحنه و به مخاطره افتادن جانشان به خاطر مقام و منصب یک شخصیت نیست؛ بلکه بهمراتب هدفِ بسیار بالاترى دارند و وقتی دینشان درخطر باشد به میدان میآیند و دفع ضرر میکنند.
اما مردم دیدند مصدق ضد دین است، پس برای چه به میدان بیایند؟ البته مصدق و ملیگراها بعداً به این نتیجه رسیدند كه مردم براى حفظ دین است که به میدان مى آیند؛ به همین خاطر نهضت آزادى که تشکیل شد، ترویج دین جزو اساسنامهاش بود.