پایگاه پژوهشی مركز اسناد انقلاب اسلامی؛ رحلت مشكوك آیت الله سید مصطفی خمینی در آبان 1356 را می‌توان نقطه عطفی در نهضت اسلامی مردم ایران دانست. مجالس یادبود در سراسر كشور برگزار شد و در آن مراسم، تظاهرات گسترده علیه رژیم به پا شد. از این رو رژیم، تصمیم گرفت با توهین به ساحت حضرت امام خمینی(ره)، چهره ایشان را به عنوان رهبری نهضت مخدوش كند. در اواسط دی ماه 1356، پیك دربار، نامه ممهور به مهر دربار را به داریوش همایون، وزیر اطلاعات و جهانگردی داد. او نیز نامه را به روزنامه اطلاعات جهت انتشار سپرد. مسعودی، صاحب امتیاز روزنامه، مفاد مقاله را باعث واكنش علما و روحانیون و برای آینده روزنامه خطرناك می دانست، اما در تماس با وزیر اطلاعات و نخست وزیر، آموزگار، دریافت كه برخی از مفاد تند و تحریك آمیز آن به خواست شاه در مقاله آمده است. در این مقاله كه با امضای مستعار "احمد رشیدی مطلق" در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید، بطور صریح، بی حجابی فضلیت، و حجاب، كهنه پرستی و ارتجاع معرفی و به ساحت مقدس امام خمینی، اهانت و قیام 15 خرداد 1342، توطئه استعمار سرخ و سیاه معرفی شده بود.
با انتشار این مطالب اهانت آمیز، اولین واكنش ها در شهر قم آغاز شد. مدرسین حوزه علمیه قم دروس حوزه را در روز 18 دی تعطیل اعلام كردند و در این روز، طلاب با تشكیل اجتماع بزرگی تظاهرات خود را به سوی منازل مراجع آغاز كردند و تعدادی از علما و مراجع قم در سخنرانی های خود، به حمایت از امام و محكومیت اهانت به ساحت ایشان پرداختند. بازاریان قم با مشاهده حركت حوزه علمیه، تصمیم به تعطیلی مغازه های خود در 19 دی گرفتند. در همین روز ساواك و شهربانی به كمك نیروهای كمكی از تهران وارد قم شده و در حوالی مدارس علمیه متمركز شدند. اقشار مختلف مردم با راهپیمایی به سوی منازل بزرگان حوزه، رفته رفته خروشان‌تر می شدند.نیروهای رژیم با مشاهده حركت عظیم مردم تصمیم به حمله گرفتند و تیراندازی شروع شد و در این روز عده زیادی از طلاب و مردم قم به شهادت رسیده و یا مجروح شدند.
این قیام نقطه عطفی در تاریخ نهضت اسلامی است چرا كه پس از آن امواج انقلاب اسلامی شدت گرفت و با چهلم های پی در پی مردم نقاط مختلف ایران دامنه انقلاب فراگیر شد و در نهایت به سرنگونی رژیم پهلوی انجامید. جدا از اینكه قیام 19 دی ماه 13566 تاثیر فراوانی در پیروزی انقلاب اسلامی داشت، این قیام به عنوان نمادی از حمایت مردم از مرجع تقلید و رهبرشان، الگویی برای وقایع پس از انقلاب اسلامی نیز بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی٬ حضرت آیت الله خامنه‌ای در 19 دی‌ماه 1360 پیامی را درخصوص این روز مهم، صادر فرمودند كه براساس آن٬ این قیام آغازگر مبارزه بزرگ علیه ظلم و استكبار داخلی و خارجی دانسته شده بود.
متن كامل این پیام به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
نوزدهم دی ماه یادآور قهرمانی‌های مردم ایثارگر قم، شهر قیام و شهادت و روز آغاز مبارزه قاطع و مستمر امت اسلامی با رژیم منحوس پادشاهی است.
در نوزدهم دی ماه ۱۳۵۶ و در اوج قدرت رژیم شیطانی پهلوی در روزهایی كه استبداد به جنون كشیده شاه خائن كار عمال و كارگزاران، رژیم را به گستاخی و وقاحت كشانده و اختناق حاكم همه فریادهای ملت محروم و دربند را در سینه خفه كرده بود، یكباره فریاد پرخروش و هم آهنگ مردم قم آسمان ایران را شكافت و خواب دژخیمان پهلوی را بر آشفت. مقاله توهین آمیزی كه به دستور شاه خائن علیه امید مستضعفان و مرجع ما شیعیان جهان به چاپ رسیده بود، همچون جرقه ای باروت خشم مردم مسلمان قم را منفجر ساخت. رژیم نامردمی حاكم نیز بنابه ماهیت ضدّ خدائی و ضدّ خلقی خویش دستور داد تا مزدورانش به روی مردم بی دفاع آتش گشودند و خون پاك و مطهر مسلمانان مبارز را به زمین ریختند.
اما با شلیك هر گلوله بانگ پر شكوه تكبیر زنان و مردان شهر قیام رساتر و پر طنین تر شد و در اندك مدت به رهبری روحانیت مبارز و آگاه سراسر میهن اسلامی را فرا گرفت. قیام دلیرانه مردم قم نقطه شروع مبارزه بی‌امان بود كه تا لحظه سقوط حكومت رجاله‌گان رژیم پهلوی ادامه یافت و پس از آن نیز تا امروز در جبهه‌های داخلی و خارجی علیه تفاله‌های رژیم و منافقان و معاندان با اسلام و غارتگران و چپاولگران بین‌المللی ادامه دارد و خواهد داشت. این همان تلاش مقدسی است كه باید به كوتاه كردن دست سلطه‌گران خارجی از منطقه و استقلال همه دولت‌های مسلمان و آزادی همه ملت‌های خاورمیانه و خلیج فارس منتهی گردد.
نجات ملت مقاوم فلسطین و آزادی آن سرزمین مقدس اسلامی بی‌شك در ادامه همین مقاومت‌ها و فداكاری‌ها متصور است. سهم مردم قهرمان قم به عنوان آغازگران این مبارزه بزرگ علیه ظلم و كفر و استكبار و الحاد داخلی و خارجی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران محفوظ خواهد ماند، چرا كه آنان سطور اولیه كتاب انقلاب اسلامی را با خون عزیزترین و رشیدترین فرزندان خود رقم زدند و از آن روز تا كنون با حضور مستمر و سازنده خویش در صحنه انقلاب و مبارزه نشان داده‌اند كه تا استقرار كامل نظام اسلامی دست از مبارزه نخواهند شست. اینجانب هم‌صدا و هم‌دل با مردم آگاه و قیور شهر قیام و شهادت خاطره این روز پر عظمت را گرامی می‌دارم و به روان پاك شهدای نوزدهم دی‌ماه و همه شهدای گلگون كفن انقلاب اسلامی ایران درود می‌فرستم.
سید علی خامنه‌ای
