نام کتاب:
محرم 1357 به روایت اسناد
موضوع : کتاب
زیرگروه موضوع: اسناد
تاریخ انتشار: ۱۳۸۸
چاپ جاری: ۲۰۰۰
قیمت: ۲۶۰۰۰ ریال
شمارگان: ۲۰۰۰
تعداد صفحات: ۲۶۸
قطع: وزیری
شابک: ۶-۳۵۷-۴۱۹-۹۶۴-۹۷۸
وضعیت: ناموجود
معرفی اجمالی: انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران و یا حتی مهمترین آن، دارای مقاطع و برهههای سرنوشتسازی است؛ مقاطعی که انقلاب را در مسیر کامیابی و پیروزی قرار داد. یکی از مهمترین این مقاطع که تأثیر شگرفی در پیروزی انقلاب اسلامی وسرنگونی رژیم سلطنتی در ایران داشت ماه محرم است. در این ماه حرکت انقلاب متأثر از حرکت انقلابی و بزرگ امامحسین(ع) شتاب بیشتری گرفت و با تجمع مردم در مساجد برای برگزاری عزاداری سیدالشهدا و یارانش، انقلابیون بهخصوص واعظین، خطبا و روحانیان انقلابی توانستند با ایراد خطبه و سخنرانیهای متعدد پیام امام و انقلاب را به آنها رسانده و آنها را آگاه نمایند و مردم را در راه مبارزه علیه رژیم پهلوی ثابتقدم سازند و مردم نیز با تأسی از فداکاری امامحسین و یارانش در روز عاشورا برای فداکاری در راه انقلاب و حتی شهادت در این راه مهیاتر شدند. این آمادگی را میتوان در تظاهرات و درگیریهایی که در این ماه میان مردم و رژیم رخ داد ـ مانند درگیریهای روز اول محرم ـ مشاهده نمود.از بعد سیاسی نیز حرکت انقلاب در این ماه از شتاب بیشتری برخوردار بود و این شتاب باعث گردید تا دولت نظامی ازهاری که رژیم به عنوان آخرین راهحل برای نجات خویش بدان متوسل شده بود، در اثر امواج خروشان انقلاب در ماه محرم متلاشی شده و بعد از برگزاری تظاهرات باشکوه مردم در روزهای تاسوعا و عاشورای محرم 57 ش و قطعنامهی مؤثر، کـوبنده و تعیینکنندهی آن - که خواستهی مردم را مبنی بر بازگشت امام، سرنگونی رژیـم سلطـنتی و برقراری حکـومت اسلامـی اعلام میکـرد ـ شاه و حامیان خارجیاش مطمئـن شدند کـه عمـر رژیم سلطنتی به پایان رسیده و شاه با حمایت حامیان خارجیاش تلاشهای خود را برای برپایی یک حکومت غیرنظامی و خروج خود از کشور آغاز نمود.در واقع میتوان گفت تحولات، تظاهرات و درگیریهای ماه محرم بود که سرنوشت شاه، رژیم سلطنتی و انقلاب را مشخص نمود. این اثر اسنادی تلاش میکند اهمیت حوادث، درگیریها و تظاهرات رخ داده در ماه محرم و نقش آنها را در موفقیت و پیروزی انقلاب روشن نماید.این تحقیق با توجه به این پیشفرض نوشته شده که ماه محرم 57 و حوادث آن نقشی کلیدی و حیاتی در به شکست کشاندن رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب بازی کرده است چنانکه حوادث روزهای نخستین این ماه عملاً هیمنهی حکومت نظامیای را که رژیم برای بقای خود به آن امید داشت شکست و تظاهرات باشکوه روزهای تاسوعا و عاشورا و قطعنامهی پایانی این دو تظاهرات آخرین میخی بود که بر تابوت رژیم کوبیده شد. زیرا در آن صراحتاً بر سرنگونی رژیم، تشکیل حکومت اسلامی و. . .تأکید شده بود. بعد از این حوادث شاه درصدد انتخاب یک دولت ائتلافی و خروج از کشور افتاد و خود بهتر از هر کسی میدانست که احتمال بازگشت مجدد او به کشور، چقدر ضعیف و حتی نامحتمل است.این پژوهش سندی تلاش میکند اسناد مربوط به حوادث، درگیریها، تظاهرات، اعلامیه و... درمحرم 57 ارائه کند. اسناد فوق از مجموعهی چند صد برگ سند که عمدتاً از آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی استخراج گردیده، انتخاب شدهاند. تلاش برای یافتن اسنادی در این باره از مراکز تخصصی دیگر تقریباً ناموفق بوده و مراجعه به آنها نتیجهی خاصی در بر نداشت. اسناد استخراج شده از آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز تفکیک و اسناد تکراری، غیرمربوط و... جدا و بقیه برای درج در پژوهش انتخاب شده است، با توجه به اینکه اکثر این اسناد گزارش مأموران ساواک از اشخاص و رویدادها بودند، بعضاً بسیار ناخوانا و بدخط بوده و همین امر دشواری خواندن و تصفیه و تفکیک اسناد را دوچندان میساخت.تحقیق دارای دو بخش میباشد: بخش اول مدخل پژوهشی است که خود از سه فصل تشکیل شده است. در فصل اول که نگاهی اجمالی به عزاداری محرم درطول تاریخ و تأثیر آن بر تحولات سیاسی نام دارد، به بررسی سیر اجمالی برگزاری عزاداری سیدالشهدا از آغاز تا سال 1357 میپردازد و خود از دو قسمت تشکیل شده است:الف) عزاداری برای امامحسین از آغاز تا شروع نهضت امامخمینی که درپی آن تأثیر واقعهی عاشورا را بر نهضتهای شیعی چون توابین، مختار، زیدبن علی و پسرش یحیی، قیام نفس زکیه و... بهطور کاملاً اجمالی بررسی کرده و سپس به مخالفت خلفای اموی و خصوصاً عباسی با برگزاری عزاداری امامحسین و ویرانی مرقد ایشان توسط برخی از آنها اشاره شده است. در ادامهی این قسمت به اوضاع شیعیان در دوران آلبویه، سلجوقیان و ایلخانان پرداخته و سپس اوضاع آنها پس از به قدرت رسیدن دولت شیعی صفویه به طور اجمالی بررسی میشود.در ادامه اشاراتی نیز به استفادهی انقلابیون عصر مشروطه از ماه محرم و نقش اجتماعات عزاداران این ماه در پیروزی این انقلاب شده است. پس از آن به مخالفت رضا شاه با برگزاری عزاداری امامحسین و ممنوع شدن آن در نیمهی دوم حکومت وی پرداخته میشود.ب) در قسمت دوم این فصل به بررسی و تأثیر قیام امامحسین بر نهضت امامخمینی خصوصاً قیام پانزده خرداد ـ که در دههی دوم محرم سال 1382ق رخ داد ـ پرداخته شده و نقش هیئتهای عزاداری امامحسین در بهوجود آمدن قیام پانزده خرداد، بهخصوص در سطح بازار تهران و شهر ورامین، مورد اشاره قرار میگیرد. در فصل دوم به بررسی روزانهی تحولات، درگیریها و اتفاقات ماه محرم 1357 از ابتدا تا انتها بهخصوص دو تظاهرات تعیینکنندهی روزهای تاسوعا و عاشورا در سرتاسر کشور پرداخته و سعی شده با ارائهی جزئیات برای خوانندگان، اهمیت حوادث این ماه در سرنگونی رژیم و پیروزی انقلاب ترسیم شود. از آنجایی که روز اربعین را باید بهطور طبیعی دنبالهی حوادث ماه محرم محسوب نمود در انتهای فصل، به تظاهرات این روز در تهران و دیگر نقاط کشور پرداخته شده است.در فصل سوم که فصل پایانی بخش اول این پژوهش محسوب میگـردد، به پیامدهای ماه محرم در حوادث انقلاب پرداخته و تأثیر آن را در حوادثی چون شکست دولت نظامی ارتشبد ازهاری، فرار شاه از ایران، قطع امید حامیان خارجی رژیم از آن و سرانجام بازگشت امام و پیروزی انقلاب اسلامی بررسی نمودهایم.بخش دوم این تحقیق بخش اسنادی است که در آن منتخبی از اسناد محرم و اربعین 1357 شامل اعلامیههای امامخمینی دربارهی این ماه و حوادث آن، تعدادی اعلامیه از اشخاص و جماعتی دیگر، گزارشهای ساواک از تظاهرات مردم و... آورده شده است. در پایان پژوهش نیز تعدادی عکس و ضمایم دیگر درج شده است.