مرکز اسناد انقلاب اسلامی

حقوق اساسی یکی از شاخه‌های حقوق عمومی داخلی است که اصول و قواعد راجع به ساختار حکومت، قوای سازنده‌ی آن، وظایف و اختیارات مقامات و نهادهای حکومت و روابط بین آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین حقوق و آزادی‌های ملت را تبیین کرده، رابطه‌ی بین حکومت و ملت را تنظیم می‌نماید. به این ترتیب موضوع حقوق اساسی عبارت است از مطالعه‌ی اصول و قواعد حقوقی درباره‌ی استقرار، توزیع و انتقال قدرت و مطالعه‌ی اقسام حقوق و آزادی‌هایی که ملت در برابر حکومت از آن برخوردار است. حقوق اساسی از منابع مختلفی سرچشمه می‌گیرد که قانون اساسی مهم‌ترین منبع آن به‌شمار می‌رود؛ چرا که این منبع، یک سند مدون و مکتوبی است که دربرگیرنده‌ی قواعد و ضوابط کلی درباره‌ی ساختار حکومت، اجزا و قوای سازنده‌ی آن، وظایف و اختیارات آنها و روابط بین آنها و نیز قواعد مربوط به حقوق و آزادی‌های ملت می‌باشد. حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به ماهیت نظام جمهوری اسلامی و نیز اندیشه‌ی سیاسی امام خمینی، مؤسس این نظام سیاسی از دو منبع مهم و بنیادی سرچشمه گرفته است. اساسی‌ترین عنصر حاکم بر حقوق اساسی در این نظام سیاسی، آموزه‌های مکتب تشیع است که طبق کلام شیعی در عصر غیبت امام معصوم طراحی شده است و در این راستا اصول مربوط به اسلامیت نظام جمهوری اسلامی از قبیل اصول چهارم، پنجم، پنجاه و هفتم و یکصدودهم و غیره سمبل‌های آموزه‌های مذکور به شمار می‌روند. به علاوه در اجرای صحیح آموزه‌های یادشده، آرای ملت به مثابه رکن دوم تعیین‌کننده‌ی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ترسیم شده است که چنین بنیادی براساس تعریف جمهوری اسلامی از سوی بنیان‌گذار آن، که جمهوری اسلامی نظامی است مبتنی بر احکام اسلام و متکی به رأی مردم، شکل گرفته است.