مرکز اسناد انقلاب اسلامی

بررسی مناسبات دو كشور در سالهای پس از كودتای آمریكایی – انگلیسی 28 مرداد 1332  نشان می دهد كه روابط این دو كشور نمونه ای كامل از روابط "دولت دست نشانده " بوده است به گونه ای كه شاه ایران اغلب تصمیمات خود را با مشورت آمریكایی ها اتخاذ می كرد و آمریكا نیز با حمایت كامل از رژیم شاه، ضمن برآوردن خواسته های وی، تمام تلاش خود جهت حفظ رژیم پهلوی به كار برده است.

        در این دوره آمریكایی ها در ایران به قدرت كامل دست یافتند، به طوری كه طبق نظر امریكایی ها، شاه به تأسیس دو حزب مردم و ملیون تن داد تا نشان دهد اصول نظام مشروطه در كشور در حال انجام است. اما این موضوع به خودی خود نتوانست رضایت آن ها را جلب كند. به طوری كه برخی نیروهای امریكایی، سفیر وقت ایران در واشنگتن یعنی دكتر علی امینی را به عنوان بهترین گزینه برای انجام اصلاحات سیاسی تلقی می كردند. در واقع، حزب دمكرات آمریكا به امینی به عنوان فردی نگاه می كرد كه می توانست با اصلاحاتی چند، مانع رواج كمونیسم در ایران شود. دولت امریكا روی دو موضوع تكیه كرد: حمایت مكرر از امینی و تشكیل كانون مترقی كه بعداً در دوره نخست وزیری حسنعلی منصور به حزب ایران نوین تغییر نام داد. در این زمان " كندی " رئیس جمهور آمریكا ، شاه را برای انجام پاره ای اصلاحات تحت فشار قرار داده بود. از این زمان به بعد روند تحولات به گونه ای شكل گرفت كه امریكایی ها برای نخستین بار در تاریخ معاصر ایران توانستند موقعیت های مهمی در كشور به دست آورند و سطح روابط دو كشور، آشكارا ارتقاء پیدا كرد.

روابط در دوره ریاست جمهوری ریچارد نیكسون گسترش بیشتری یافت، به گونه ای كه قراردادهای مهم نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بین دو كشور منعقد گردید، به واقع دوره ریاست جمهوری نیكسون كه روابط شخصی زیادی با شاه داشت، اوج روابط دو كشور ایران و امریكا محسوب می شود. در همین دوره، امریكا چشم خود را بر موضوع حقوق بشر در ایران بست، این موضوع، باعث شكل گیری فضای پلیسی و امنیتی در ایران شد و ساواك توانست كلیه نیروهای سیاسی مخالف رژیم را سركوب نماید. فضای اختناق با تعطیلی فعالیت های كلیه احزاب سیاسی طرفدار حكومت همراه بود و در اسفند ماه سال 1353 با تشكیل حزب واحد رستاخیز، حتی احزاب دولتی هم از فعالیت بازماندند، همچنین مطبوعات به شدت تحت فشار قرار گرفتند و اكثر مطبوعاتی كه حتی مورد حمایت دربار بودند، تعطیل شدند.در دوره ریاست جمهوری جرالد فورد از حزب جمهوری خواه، این روابط كماكان ادامه یافت، آمریكا آشكارا و بدون قید و شرط از شاه و اقدامات او حمایت می كرد.

          جیمی كارتر كاندیدای حزب دمكرات برای ریاست جمهوری نیز، كه موضوع حقوق بشر را به عنوان یكی از كلیدی ترین شعارهای انتخاباتی خود انتخاب كرده و رژیم شاه را مورد انتقاد قرار داده بود، پس از استقرار در كاخ سفید به صورت تمام قد از شاه حمایت كرد و با " جزیره ثبات " نامیدن ایران، در واقع سیاست روسای جمهور قبلی آمریكا را در قبال ایران ادامه داد و دست شاه را برای سركوبی مخالفان كاملا باز گذاشت. او به این وسیله ابزاری بودن سیاست حقوق بشر آمریكایی را در عمل نشان داد.