مرکز اسناد انقلاب اسلامی

آیت‌الله مهدوی کنی می‌گوید: با توجه به فعاليت‌های سياسی در قم و جوّی كه پيدا شد هيچ يک از آقايان مراجع حاضر نشدند در تشييع جنازه‌ رضاشاه حاضر بشوند و يا نماز بخوانند. فقط با عجله جنازه را به قم آوردند طوافی دادند و بردند.

نخستین واکنش به شهادت آقا مصطفی در مشهد، تعطیلی حوزه علمیه بود. بر این اساس، حوزه علميه مشهد به مدت دو روز تعطيل شد و به دنبال آن مجالس ترحیم نیز به راه افتاد. یکی از این مراسم‌ها در مسجد حاج ملاهاشم برگزار شد. روز سوم آبان، آیت‌الله خامنه‌ای، حجت‌الاسلام هاشمي‌نژاد و تني چند از روحانیون مبارز مشهد، در منزل آيت‌الله واعظ طبسي براي تصميم‌گيري درباره برپایی مراسم تجليل از آقا مصطفي گرد هم آمدند و چند روز بعد مجلس ترحیمی در مشهد برپا شد.

در این مراسم که حالت یک استیضاح برای دربار پهلوی داشت، بسیاری از مباحث و مسائل مختلف کشور مطرح گردید. از جمله اعتراض و انتقاد شدیدی نسبت به مسائلی چون تغییر تاریخ شمسی به تاریخ شاهنشاهی، تأسیس حزب رستاخيز، وابستگی رژیم پهلوی به اسرائیل و آمریکا و موقعیت اسفبار زندانیان سیاسی و به طور کل اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور صورت گرفت.

رژیم قصد داشت با تبعید آیت‌الله مهدوی کنی به بوکان، پایگاه وی در تهران را خاموش کند. اما وقتی وی پس از ورود به بوکان با استقبال مردم مواجه شد رژیم پهلوی دریافت که این سیاست با شکست مواجه شده است چرا که مردم بوکان نیز آماده مبارزه با رژیم پهلوی بودند و حضور شخصیت مبارزی چون آیت‌الله مهدوی کنی فرصت مناسبی برای آنها بود.

محمدرضا باهنر می‌گوید: در حادثه حمله به مسجد جامع کرمان، رژیم پهلوی از کولي و امثال اين تيپ آدم‌ها استفاده کرد که پول مختصري به آنها وعده داده شده بود. نيروهاي خشن آگاهي آن زمان و شهرباني رژیم پهلوی هم در لباس شخصي فعالیت داشتند و نيروهاي ساواک هم در قضيه بودند. عمال رژیم پهلوی، وسايل نقليه‌ مردم که آن موقع‌ها غالباً دوچرخه و موتورسيکلت بود و در نزديکي مسجد پارک کرده بودند به آتش کشيدند. بعضي از بخش‌هاي داخل مسجد را آتش زدند که به کلام‌الله مجيد، مفاتيح و کتاب‌هاي ديني توهين شد و بعضي از اين کتاب‌ها در آتش سوختند.

آیت‌الله اشرفی اصفهانی طی نامه‌ای به ملت کرمانشاه نوشت: «خدمت اهالی محترم و با ایمان کرمانشاه... با ابلاغ سلام،‌ از مبارزات خستگی ناپذیر شما اهالی غیور و با شرافت که در پیشبرد اهداف مقدس روحانیت به رهبری مرجع عالیقدر آیت‌الله العظمی امام خمینی مدظله و سرنگونی رژیم استبداد از جان و مال خویش همواره کوتاهی نکردید از خداوند متعال توفیق مسئلت دارم...»

از اولين روزهاى خیزش عمومى علیه سلطنت خودکامه پهلوی در سال 1357، زنان و دختران بجنوردی با صلابت و وقار خاصى در تظاهرات شركت داشتند و هم‌پاى شوهران، برادران و فرزندان خود در راه‌پيمايى‌ها حضور مى‌يافتند.

حجت‌الاسلام سالک می‌گوید: در طول مدتى كه بندرعباس بودم با تعدادى از علماى اهل سنت هم آشنايى پيدا كردم، كه اين امر باعث شده بود همدلى و هماهنگى بين اهل سنت و ساير مردم آن منطقه به وجود بيايد.

با شروع سال تحصیلی 1357 از مهرماه، محیط‌های دانشجویی کرمان با برپایی تظاهرات علیه حاکمیت پهلوی مواجه شد. تظاهرات روز جمعه 14 مهر ماه نقط اوج قیام محصلین کرمانی علیه رژیم پهلوی محسوب می‌شود. نکته مهم این تظاهرات، همراهی دو قشر حوزوی و دانشگاهی با هم بود. راهپیمایان در حالی که عده‌ای از روحانیون در پیشاپیش آنان در حال حرکت بودند، از درب مسجد جامع در سمت مشتاقیه (شهدا) وارد خیابان شدند.

مبارزات دانشجویان، دانش‌آموزان و معلمان با رژیم پهلوی، برگی دیگر از صفحات زرین تاریخ انقلاب اسلامی است. این مبارزات از مهرماه 1357، با جدیت و گستردگی پیگیری شد و در طول پائیز و زمستان آن سال تا بهمن 57، نوید یک پیروزی بزرگ را داد. تظاهرات و اعتصابات سراسری معلمان در استان‌های مختلف کشور همچون مشهد، اصفهان، یزد، کرمان، قزوین، بجنورد، کرمانشاه، سنندج، بابل، تبریز و ... در دریای مبارزات ملت ایران همچون موجی خروشان بود. این تظاهرات نقطه آغازی بر مبارزات پر شور و دامنه‌دار ملت ایران در سال 57 علیه سلطنت پهلوی بود؛ مبارزه‌ای که تا بهمن ماه همان سال تداوم داشت و قشر محصلین همگام با سایر اقشار مردم در رسیدن به هدف خود که همانا استقرار نظام اسلامی و نابودی سلطنت پهلوی بود تلاش می‌کردند.