مرکز اسناد انقلاب اسلامی

بیب‌الله عسگر اولادی، از اعضای موسس هیئت‌های موتلفه اسلامی درباره واکنش سیدکاظم شریعتمداری به سخنرانی امام خمینی در فیضیه می‌گوید: امام به ما فرمودند: «شما نوار آقای فلسفی را ببرید برای آقای شریعتمداری که ایشان هم این محتوا را بداند که بر تهران چه گذشته است. در این فرصت ما رفتیم منزل آقای شریعتمداری و نوار را برای ایشان گذاشتیم،ایشان گفتند: «آقا (امام) امروز تند‌ رفتند»

آیت‌الله محمدعلی گرامی درباره واکنش امام خمینی به احتمال دستگیری ایشان توسط رژیم پهلوی می‌گوید: قبل از دستگیری امام، مکرر پیغام می‌رسید که می‌خواهند امام را دستگیر کنند، حتی در یکی از شب‌های قبل از حادثه که دیگر قطعی شده بود می‌خواهند امام را دستگیر کنند، ما رفتیم و گفتیم که می‌خواهیم امشب در این جا بمانیم. امام که سر سفره شام با آقای پسندیده بود، فرمود: اگر می‌خواهند مرا بگیرند، شما چه کاری می‌توانید بکنید؟! چرا اینجا بمانید؟ هر چه ساده تر باشد بهتر است!

آیت‌الله مهدوی‌کنی که در زمان قیام 15 خرداد در تهران حضور داشت و خود از نزدیک شاهد جریانات بود درباره مردمی بودن قیام 15 خرداد می‌گوید: رژیم پهلوی قیام 15 خرداد را ساخته و پرداخته گروهی خرابکار و کمونیست اعلام کرد.

حبیب‌الله عسگر اولادی از اعضای مؤسس هیئت‌های موتلفه اسلامی و از مبارزان پیشگام در نهضت اسلامی که در واقعه 15 خرداد 1342 نقش فعال داشته درباره سخنرانی امام خمینی در روز عاشورا و تهیه مقدمات آن می‌گوید: روز عاشورا قرار بود امام در فیضیه سخنرانی کنند. برای ضبط سخنان حضرت امام، حدود سی چهل ضبط از تهران به قم بردیم، تعدادی ضبط هم عزیزان از قم آورده بودند. منتها فکر این را نکرده بودیم که ممکن است برق را قطع کنند.

حسن روحانی در باره شعار مردم در روز 15 خرداد می‌گوید: شعار اصلی آن روز «یا مرگ یا خمینی» بود. ظاهرا به ذهن مردم خطور کرده بود که همه جمعیت باید به سمت تهران حرکت کنند. در این حال به تدریج تمام صحن بزرگ مالامال از جمعیت شده بود و عده‌ای از مردم هم خود را با چوب یا شمشیر مجهز کرده بودند.

محمدمهدی عبدخدایی از اعضای اصلی فداییان اسلام که در دوران 15 خرداد 1342 در زندان با برخی از اعضای حزب توده هم‌بند بود، درباره تحلیل آنها از قیام 15 خرداد می‌گوید: در حالی که زندا‌ن‌های سیاسی حالت منفعل به خود گرفته بودند، جریان پانزده خرداد مثل بمب ترکید. آن‌ها می‌گفتند: روحانیت عامل ارتجاع است و ارتجاع عامل امپریالیسم است

حجت‌الاسلام فلسفی می‌گوید: در زندان بعد از دو سه روز، مشورت کردیم که برای خودمان برنامه‌ای بریزیم. بعضی از آقایان مخصوصا آقای مطهری که به بحث‌های علمی علاقمند بودند، پیشنهاد کردند که برنامه‌ای برای تدریس فن سخنوری داشته باشیم و آن را به عهده من گذاردند. در این زمینه قرار شد که هر روز موضوعی را که روز بعد می‌خواستیم درباره آن سخن بگوئیم، مورد بحث قرار دهیم و درباره آن به توافق برسیم.

آیت‌الله واعظ طبسی درباره واکنش امام خمینی به کشتار 15 می‌گوید: پس از آنکه امام از زندان شاه به منزلشان منتقل شدند، بنده به عنوان نماینده حوزه علمیه مشهد همراه با عده‌ای از اساتید خدمت امام رفتیم که عرض ارادت کنیم. در آنجا به من پیشنهاد شد که صحبت بکنم و البته مشخص است که آن روزها در قم چه غوغایی بود و منزل امام هم پر از جمعیت بود. ۳۵دقیقه در خدمت امام صحبت کردم. حادثه۱۵خرداد را برای امام توضیح دادم و امام حدود۲۰دقیقه اشک می ریختند.

حسن بهشتی که یکی از شاهدان عینی کشتار مردم قم در 15 خرداد بود، انتقال جنازه‌های شهدای 15 خرداد می‌گوید: در تظاهرات مردم پشت هم پناه می‌گرفتند. مأموران هم تیراندازی می‌کردند. مردم هم همین جور می‌افتادند. تا سرپا ایستاده بودند جا بود برای ایستادن ولی وقتی که روی هم ریختند چهار پنج تا جنازه روی هم ریخته شده بود. همان جا دست و پا می‌زدند، صدایشان هم صدای عادی نبود و خون در گلویشان گیر کرده بود. خون همین طور به در و دیوارهای کوچه می‌پاشید و آن افسر می‌گفت بزنید. باز هم می‌زدند. جنازه‌ها را دو تا پا و دوتا دستشان را می‌گرفتند و داخل ماشین می‌انداختند. بعد این‌ها را می‌برند منظریه. در منظریه گودال‌هایی کنده بودند که جنازه‌ها را بردند و آنجا دفن کردند.

شهید آیت‌الله فضل‌الله محلاتی درباره واکنش امام به کشتار 15 خرداد می‌گوید: و قتی امام دیدند مردم با شعارهایشان چه غوغایی کردند، شروع کردند بشدت گریه کردن، آقای لواسانی گفتند: چرا گریه می کنید؟ چرا این قدر ناراحتید؟ باید تحمل کنید. امام فرمود: من ناراحتم که بچه‌های من سالمند، خود من هم سالم هستم ولی جوان‌های مردم، شهید شدند؛ این برای من تحملش خیلی مشکل است.