روایتی از اولین تظاهرات میلیونی بانوان در انقلاب اسلامی

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ نهضت امام خمینی به اندازه‌ای جذابیت داشت که باعث شد تا همه اقشار مردم، مرد و زن و پیر و جوان به صحنه آمده و علیه استبداد پهلوی و استعمار خارجی مبارزه کنند. زنان به عنوان قشر فعال مبارزه، به خصوص در سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی همواره فعالیت داشتند. یکی از نمونه‌های تاریخی که زنان در حمایت از نهضت امام خمینی به صورت حداکثری وارد میدان شدند، تظاهرات عید فطر سال 57 بود. 

مریم بهروزی، از مبارزان علیه رژیم پهلوی که قبل از پیروزی انقلاب گاهی به دعوت شهید مفتح در مسجد قبا سخنرانی می‌کرد و به خاطر یکی از همین سخنرانی‌ها نیز توسط ساواک دستگیر و زندانی شد، در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است درباره نقش فعال زنان در راهپیمایی عید فطر 57 که پایه‌های رژیم پهلوی را بیش از پیش به لرزه درآورد می‌گوید: پس از خروج از زندان، یکی از خانم‌ها به من مراجعه کرد و گفت آقای دکتر مفتح فرمودند نماز عید فطر در تپه‌های قیطریه خوانده می‌شود. امسال نماز عید فطر استثنایی است ولی نگفته بود که به من خبر داده شود تا دیگران را مطلع سازم در نماز عید شرکت کنند. ولی هرکس به دیدن من می‌آمد، می‌گفتم نماز عید فطر در تپه‌های قیطریه برگزار می‌شود و آیت‌الله مفتح برای نماز می‌آید. شما هم شرکت کنید و به خانم‌ها هم بگویید شرکت کنند. 

به هر حال نماز عید فطر برگزار شد و تمام اعضای مقاومت شرکت کرده بودند. حتی شادان مانیان دختر حاج محمود مانیان که از اعضای هسته‌ مقاومت بود نیز در این نماز شرکت کرده بود. او به پدرش گفته بود مقداری گل تهیه کند تا بعد از نماز در دست گرفته و با شعار در خیابان حرکت کرده و راهپیمایی کنند. همچنین خانم‌ها را نیز بسیج کرده و به نماز می‌برد. بعد از نماز به خیابان شریعتی می‌آید بعد‌ها برایم تعریف کرد: وقتی می‌خواستم از مقابل حسینه‌ ارشاد رد شویم جلوی ما را گرفتند و گفتند ما مسئولیم پایین نمی‌توانید بروید. ما هم گل را به این آقایان دادیم و گفتیم: شما برادران ما هستید. ما فقط می‌خواهیم بدون شعار مسیر خیابان را تا انتها رفته و آنجا نماز ظهر را خوانده و برمی‌گردیم. یکی از ماموران که رئیس دیگران بود و روی کامیون ایستاده بود به بقیه گفت: گل‌ها را بگیرید؛ ما هم افتخار می‌کنیم که برادر شما باشیم. بروید؛ اگر مزاحمتی بشود ما گیر می‌افتیم، شما به فکر ما هم باشید. به این ترتیب خانم‌ها و آقایان نماز ظهر و عصر آن روز را در خیابان خواندند.

علی‌محمد بشارتی نیز در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است در این‌باره می‌گوید: چیزی که در راهپیمایی عید فطر جالب توجه بود حضور نیرومند خانم‌ها با چادر مشکی در صف راهپیمایان بود. چون قبل از انقلاب چادر مشکی کم بود و فقط سنتی‌ها از آن استفاده می‌کردند؛ حتی بعضی از مذهبی‌ها هم چادر رنگی سر می‌کردند.

در همین رابطه فضل‌الله فرخ می‌گوید: در راهپیمایی عید فطر 57 آنچه مهم بود و اثر عمیقی گذاشت حضور خانم‌ها در راهپیمایی بود که برای اولین‌بار شرکت می‌کردند. در گذشته راهپیمایی داشتیم مثلاً راهپیمایی عاشورای سال 41 یا 42 آن راهپیمایی عظیم یا 15 خرداد همگی برادرها بودند. تجمعاتی که می‌شد اکثراً برادرها بودند. اما آن روز حضور خواهرها در راهپیمایی و شعار دادن آنها به قدری مؤثر بود که حتی مأمورانی را هم که در سر راه بودند تحت تأثیر قرارداد... در مسیر، مأموران بسیار زیادی گمارده بودند. بالاخره این‌ها خبر شده بودند و نظامیان و کامیون‌های ارتش با امکانات و وسایل سر راه قرار گرفته بودند و آن‌ها هم وقتی که این خواهران را می‌دیدند خیلی‌هایشان تحت تأثیر قرار می‌گرفتند و گاهی اشک‌شان جاری می‌شد.

در خاطرات فضل‌الله فرخ آمده است: این راهپیمایی خیلی عجیب بود، راهپیمایی میلیونی که یک مرتبه مثل اینکه سد ترس مردم را شکست؛ یعنی مردم روحیه پیدا کردند و آن قدر مؤثر بود که حتی خانم‌هایی که حجاب نداشتند، تحت تأثیر قرار گرفتند و وارد صفوف خواهران شدند و عده‌ای شاید برای اولین‌بار بود که وارد این جمعیت شدند و این تبدیل به جمعیت میلیونی شد. یعنی چند برابر آن جمعیت نمازگزار عید فطر. جمعیت نماز خیلی زیاد بود ولی میلیونی نبود، اما جمعیتی که وارد میدان آزادی شده بود میلیونی بودند و با اینکه صبح اول وقت آمده بودند عصر شاید تا ساعت 4یا 5 بعدظهر طول کشید.