پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیتالله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی از مراجع عظام تقلید در دوران نهضت اسلامی و یار و همسنگر دیرین امام خمینی در حوزههای علمیه بود که با تبعید امام از ایران تنها صدای مخالفی بود که همواره علیه رژیم پهلوی بلند میشد و شعلههای نهضت اسلامی را با مواضع و بیانیههای خود روشنتر میکرد.
از جمله موضعگیریهای شجاعانه آیتالله گلپایگانی در سال 1357 و در قبال حکومت نظامی دولت ازهاری بود که منجر به نامه معروف آیتالله گلپایگانی به ازهاری شد که در آن شرایط اختناق راههای جدیدی را به روی ملت مسلمان و مبارز ایران گشود.
در کتاب زندگینامه آیتالله العظمی گلپایگانی به روایت اسناد که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده، آمده است: « در زمان ازهاری
راهپیمایی عظیم سراسری تاسوعا و عاشورا که با شکوهترین رفراندوم تاریخ ایران
خوانده شد، تحقق یافت. آیتالله گلپایگانی در اطلاعیهای برقراری حکومت نظامی از
طرف دولت ازهاری را محکوم کرده، خطاب به وی چنین مینویسند: « ... آقای ازهاری!
سلب آزادیهای فردی و اجتماعی و ایجاد اختناق و سانسور و کشتار و اتلاف نفوس، نه
شما را بر ابقای حکومت استبدادی توفیق میدهد و نه این ملت ستمدیده را آرام و نه
مقام روحانیت را از انجام وظیفه شرعیه بازمیدارد... من با شما اتمام حجت میکنم
که آنچه شما در مقام حفظش هستید که حتما خواسته ملت و مصلحت مملکت نیست، مجوز این
اقدامات خشونتبار نمیباشد. آقای ازهاری با توجه به اینکه نهضت اصیل ملت ایران
برای طرد استعمار و استبداد، تمام قشرهای مملکت را فرا گرفته است، مقابله با آن با
نیروهای مسلح و کشتار صغیر و کبیر، مملکت را از بحران و ناآرامیها نجات نخواهد
داد و مردم به چیزی غیر از پایان یافتن حکومت استبداد و تأمین آزادی و عدالت
اجتماعی در سایه برقراری نظام اسلامی، راضی نخواهند شد...»
درباره انتشار
این اعلامیه گفته شده پخش متن تلگرام ایشان در آن شرایط خفقانآور و تسلط رعب و
وحشت و حکومت مسلسل و گلوله، اعجاب همگان را برانگیخت و شور و شوق خلقی را که
نیازمند تقویت روحی بیشتر، از طرف روحانیون و راهگشایی مراجع تقلید بودند، دو
چندان نمود و با وجود مقررات شدید منع عبور و مرور شبانه در فرصتی کوتاه، اعلامیه
بر سر هر کوی و برزن نصب گردید و مردم برای به دست اوردن نسخههای آن بیتابی میکردند.
در رابطه با این اعلامیه حجتالاسلاموالمسلمین سید محمدباقر گلپایگانی - فرزند
آیتالله گلپایگانی- میگوید: حاج احمد
آقا فرزند امام خمینی در تماس تلفنی گفتند، امام خمینی این اعلامیه را بالای سرشان
نصب کردهاند و فرمودند: « از طرف من چندین مرتبه دست آیتالله گلپایگانی را
ببوسید.