نقشه‌ای که نقش بر آب شد؛ روایت هایزر از ناکامی سران رژیم پهلوی برای ممانعت از ورود امام خمینی

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ از اواخر دی‌ماه 57، مهم‌ترین خبر که اغلب در مطبوعات و رسانه‌های جمعی پوشش داده می‌شد، خبر بازگشت امام خمینی به ایران بود. همه با نگرانی این اخبار را دنبال می‌کردند؛ مردم و انقلابیون نگران جان امام بودند و در سوی مقابل، طرفداران سلطنت از انفجار هیجان عمومی بعد از بازگشت امام به کشور واهمه داشتند.

روز 4 بهمن، ژنرال هایزر آمریکایی جلسه‌ای با امرای ارتش برگزار کرد تا درباره ورود امام به ایران صحبت کنند و تصمیمات لازم جهت مقابله با رخدادهای احتمالی اتخاذ گردد.

رابرت هایزر، ژنرال آمریکایی که در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی با هدف مهار انقلاب و نجات سلطنت به تهران اعزام شد، ذیل خاطرات روز 4 بهمن 57، با اشاره به جلسه مهم خود با فرماندان ارتش می‌گوید: فکر می‏‌کردم گروه اینک با بی‌علاقگی آماده‌ی پرداختن به موضوع ورود [امام] خمینی بود. به اخبار مطبوعات اشاره کردم که اپوزیسیون قصد دارد این حادثه را به‌طور زنده از تلویزیون پخش کند. آنها کمیته‌ی ویژه‏‌ای را برای استقبال انتخاب کرده و خطوط کلی تاکتیک‌‏هایشان را ترسیم نموده ‌بودند. یکی از تاکتیک‏‌ها این بود که راهپیمایان منظم حرکت کنند. شاید این مسئله در نتیجه‌ی ملاقات‌هایشان با ژنرال مقدم بود. تاکتیک دیگر این بود که مراسم استقبال باید هرچه ساده‏‌تر برگزار شود. قرار بود تشریفات پرزرق و برق مثل طاق نصرت وجود نداشته‌ باشد. امور مربوط به استقبال می‏‌بایست فقط با اطلاع و تأیید این کمیته صورت ‏گیرد.

گروه از قبل می‏‌دانست که [امام] خمینی سخنرانی سیاسی خود را کجا ایراد خواهد کرد؛ این سخنرانی در قبرستان بهشت زهرا برگزار می‌شد. گفتم: دلیلی نمی‏بینم كه از اپوزیسیون نخواهیم از چه مسیری استفاده کنند. در این صورت می‏‌توانستیم تصمیم بگیریم که دولت کجا از وی حفاظت کند و در چه مکانی تحویل طرفدارانش شود. شنیده بودم که وی نمی‌‏تواند با هواپیمای ایرانی بازگردد و با ایرفرانس وارد ایران خواهد شد. اطمینان داشتم که اگر این‌طور باشد، وی نمی‏‌تواند از دست ما فرار کند؛ زیرا به سادگی می‏‌توانستیم از نزدیک ­شدن هواپیمای ایرفرانس مطلع شویم.

ژنرال ربیعی و نخست‌وزیر درباره‌ی ایده‌ی بستن فرودگاه مهرآباد از طریق مسدود کردن باند پرواز به‌وسیله‌ی تانک‌ها بحث کرده‌ بودند. گروه در این مورد بحث کرد که اگر مسیر وی عوض شود، چه اتفاقی می‌‏افتد. بی‌شک این مسئله موج سنگینی را در بین اپوزیسیون ایجاد می‏‌کرد، اما به اعتقاد ما اوضاع از کنترل خارج نمی‌‏شد.

گزینه‌ی دیگر این بود که به وی اجازه دهیم به‌عنوان یک رهبر مذهبی به کشور بازگردد. همه‌ی ما احساس می‌‏کردیم این یک سناریوی مضحک بود. فکر می‏‌کردیم به احتمال زیاد وی بلافاصله تلاش می‏‌کند تا دولتش را تشکیل دهد. از آنجایی که آقای بختیار قبلاً اعلام کرده‌ بود که این کار غیرقانونی خواهد بود، اوضاع حسابی به‌هم می‏‌ریخت و منجر به خونریزی می‌‏شد. با کمال تعجب، ژنرال قره‌‏باغی اعلام کرد آماده است با تمام قدرت با این مسئله برخورد کند. در صورت لزوم، وی 1500 تا سه هزار نفر را دستگیر می‏‌کرد تا نظم برقرار شود و این کار با رهنمود آقای بختیار کاملاً سازگار بود. برایم کاملاً روشن بود که آقای بختیار مثل یک چای بود که هر چه آب داغ‌تر می‌‏َشد، خودش را بیشتر نشان می‌‏داد. دست‌کم این مایه‌ی دلگرمی بود که ارتش در اطاعت از وی نظر واحدی داشت.

به تأخیر انداختن ورود [امام] خمینی حتی برای بیست و چهار ساعت در آن موقعیت، فرصتی خوب و زمانی ارزشمند برای اقدام بود. احساس می‏‌کردیم بهترین راه‌حل این است که به‌جای آنکه باند فرودگاه را واقعاً ببندیم، خیلی راحت اعلام کنیم که فرودگاه بسته است. ما این توانمندی را داشتیم که در صورت لزوم فرودگاه را ببندیم. این کار به ما اجازه می‌‏داد که تدارکاتمان را آماده نگه داریم و انتقال افرادمان ادامه یابد؛ به همه‌ی آمریکایی‌‏ها فشار آورده‌ بودیم که ایران را ترک کنند.