پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انتخابات دوره هفتم ریاست جمهوری در سال 1376 با بیش از 80 درصد مشارکت مردمی برگزار شد. تبلیغات انتخاباتی بیشتر از طریق پوسترها و ستادهای انتخاباتی جریان داشت. هرجای شهر پوسترهای تبلیغاتی کاندیداها به چشم میخورد. از یک سو علیاکبر ناطق نوری و از سوی دیگر سید محمد خاتمی گزینههای اصلی رقابت انتخاباتی بودند.
از ابتدای رقابت سنگین انتخاباتی شایعات
متعددی توسط ستادهای رقیب در افکار عمومی جریان داشت بطوری که تلقی میشد ناطقنوری
گزینه مطلوب برای نظام است. در همین راستا جنگ روانی گستردهای آغاز شد. ناطق نوری
در کتاب خاطرات خود با اشاره به این جوسازیهای انتخاباتی میگوید: «فارسی را پاس بدارید، بنویسید خاتمی بخوانید ناطق» اینكه به
صورت شوخی و جدّی كاملاً پخش شد، حكایت از این میكرد كه دستگاه انتخاباتی،
یعنی وزارت كشور، نتیجه كارش از ابتدای انتخابات مشخص است. این جنگ
روانی را به راه انداختند تا بگویند وزارت كشور قابل اعتماد نیست و به هر قیمتی
بنا دارد ناطق را به عنوان رئیسجمهور از صندوق بیرون بیاورد.»
در این میان یکی
از محوریترین شبهات شایعه حمایت رهبری از ناطق نوری بود. مثلا پوستری با امضای
«جمعی از ایثارگران انقلاب اسلامی» در آن مقطع توزیع شد که ناطقنوری را کاندیدای
مدنظر رهبر انقلاب معرفی میکرد. روزنامه اطلاعات در 24
اردیبهشت با اشاره به دیدار جمعی از مسئولین صدا و سیما با رهبر انقلاب نوشت: رهبر
معظم انقلاب اسلامی با اشاره به برخی اظهارات مبنی بر اینکه مقام رهبری در موضوع
انتخابات ریاست جمهوری به هیچ یک از نامزدها نظری ندارند. فرمودند: «مگر میشود به
کسی نظر نداشت؟ من گمان نمیکنم کسی به قدر من این آقایان نامزدها را بشناسد. من برخی
را از دوران مبارزه و برخی دیگر را از آغاز پیروزی انقلاب میشناسم بنابراین
انتخاب اصلح امری طبیعی است.»
در حالی که همان
روزها خاتمی با آیتالله خامنهای دیدار کرده بود. به روایت سید محمد صدر، رهبر
انقلاب به آقای خاتمی گفته بود: «شما با جدیت به کارتان ادامه دهید و بدانید که من
از کسی حمایت نمیکنم.»
خود ناطق نوری
هم در این رابطه میگوید: «من در منتسب بودن به آقا (مقام معظم رهبری)
معروف بودم و الآن هم همین طور است، این مسئله جای انكار نبود. در مورد
انتخابات، ایشان كلی صحبت میكردند، استنباط نیروهای خودی یا فقاهتی این
بود، كدهایی كه رهبری میدهند، منطبق با فلانی است. مثلاً یك زمان ایشانـ
مقام معظم رهبریـ میفرمود: «سابقه انقلابی كاندیداها و تأیید علما و مجتهدین
را در نظر بگیرید.» این كدها به طور طبیعی به من منطبق میشد و دست كسی هم
نبود. البته پیش از انتخابات، نه من و نه دوستانم، هیچگاه خدمت ایشان
نرفتیم كه كد یا یك علامتی به نفع خودم بگیرم. ایشان میفرمود: «اصلح را
انتخاب كنید.»
نگرانیهای
جریان چپ
هرچه به روز
انتخابات نزدیک میشویم شاهد گمانهزنیهای بیشتری از سوی شخصیتها هستیم. روایتها
حاکی از آن است که رقابت بین خاتمی و ناطق بسیار نزدیک است و برخی حتی ناطقنوری
را برنده انتخابات میدانند. در خاطرات هاشمی رفسنجانی میخوانیم: «آقای [عباس واعظ] طبسی آمد. گرفتار
کمردرد شدیدی بود. معتقد است، آقای ناطق [نوری] اکثریت آراء را دارد. برای امور
عمرانی آستانقدس استمداد کرد و اظهار توقع داشت که به نحوی از آقای ناطق حمایت
کنم. آقای [علی] لاریجانی [رئیس سازمان صدا و سیما]، گزارش افکارسنجیها را آورد
که به تدریج آقای خاتمی جلو افتاده و معتقد است، حمایت کارگزاران اثر کرده است.» همو روایت میکند: «عصر تا شب کارها
را تکمیل کردم. افکارسنجیهای [وزارت] اطلاعات و خبرگزاری و کارگزاران رسید که
مجموعاً آقای خاتمی را جلو نشان میدهد.»
در کتاب «خاطرات سیاسی و دیپلماتیک از
دولت اصلاحات» به نقل از سید محمد صدر آمده است: «مجموعه نظرخواهیها نشان میداد
که آراء آقای خاتمی رو به صعود است. به همین دلیل خشونت طرف مقابل روز به روز
بیشتر میشد که نمونه آن تبلیغات وحشتناک و نابخردانه صداوسیما بود که انصافا غیرقابل
تحمل بود. نگرانی زائدالوصفی آحاد مردم را فراگرفته بود به طوری که در نماز جمعه
هفته قبل از انتخابات، آقای هاشمی رفسنجانی به طور جدی به این موضوع پرداخت و
تأکید بر آراء مردم کرد و از مجریان و از ناظرین خواست که از انجام تقلب جلوگیری
کنند و تسلیم آراء مردم باشند. در این راستا مجاهدین انقلاب اسلامی نیز طی بیانیهای
اعلام کرد که اگر خاتمی رأی بیاورد و نام فرد دیگری از صندوق بیرون بیاید
آن را تحمل نخواهیم کرد.
جلسه مجمع تشخیص مصلحت
به دنبال این قضایا در جلسه شورای تشخیص
مصلحت نظام که روز سه شنبه قبل از انتخابات برگزار می شود، مهندس میرحسین موسوی
خواستار کنار گذاشتن دستور جلسه عادی و بررسی حضور نمایندگان نامزدها در سر صندوق
های رأی که توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شده بودند، میشود. او میگوید شرایط
به گونهای است که مصلحت حکم میکند این مطلب در همان روز در دستور کار شورا قرار گیرد
و تصمیم لازم گرفته شود. بعد از صحبت موسوی، آقایان جنتی و واعظ طبسی
صحبت می کنند و در مخالفت با موسوی حرف می زنند. آقای موسوی خوئینیها که مطالب
را از جلسه برای من (صدر) شرح میداد گفت: نوبت آقای ولایتی بود که صحبت کند، ولی
من (آقای موسوی خوئینی) وارد موضوع شدم و پاسخ آقایان جنتی و طبسی را دادم و به
گونهای صحبت کردم که آقای ولایتی ترجیح داد صحبت نکند. در پایان جلسه آقای هاشمی
رفسنجانی که رئیس جلسه بود، به گونهای مطلب را جمع و جور میکند (به جایی نمیرسد.)
بعد از این جلسه آقای موسوی خوئینی با آقای هاشمی رفسنجانی جلسه تشکیل می دهد و میگوید
دوستان ما نگران سخنرانی فردای آیتالله خامنهای هستند و این آخرین سخنرانی ایشان
قبل از برگزاری انتخابات است. طرفداران آقای ناطقنوری شایع کردهاند که در این
سخنرانی آقا حرف آخر را خواهند زد و تکلیف همه را روشن خواهند کرد. آقای موسوی
خوئینیها هم چنین میگوید وضعیت به گونهای است که اگر آقا موضع جدی در مورد
سلامت انتخابات نگیرند، انجام تقلب جدی است و کسی جز ایشان توان جلوگیری از این
عمل خلاف، که آبروی نظام را می برد ندارد.»
سخنرانی مهم رهبر انقلاب
یکی از وقایع مهم انتخابات هفتم،
سخنرانی رهبر انقلاب در 31 اردیبهشت 76 و درست دو روز مانده به انتخابات بود. هاشمی
رفسنجانی یک روز قبل از سخنرانی مهم رهبر انقلاب میهمان ایشان بودند و درباره فعل
و انفعالات سیاسی با هم گفتگو کردند. او در خاطراتش مینویسد: «شب میهمان رهبری
بودم... درباره انتخابات صحبت شد. ایشان هنوز ناطق را جلو میداند اما فکر میکنند
که به مرحله دوم میرسد ولی حساسیتی روی پیروزی احتمالی آقای خاتمی نشان ندادند
و گفتند دستور دادهاند که با اخلال و تقلب و برخوردهای خشن برخورد شود. گفتند بنا
ندارند فردا حمایت صریحی از کسی داشته باشند...»
رهبر انقلاب آیتالله خامنهای در 31 اردیبهشت در جمع خانوادههای اسرا و مفقودین جنگ تحمیلی از اهمیت انتخابات گفتند و درباره شکست نقشههای دشمنان سخن گفتند. سید محمد صدر در خاطرات خویش درباره این سخنرانی رهبر انقلاب میگوید: «...روز چهارشنبه (روز موعود) قبل از انتخابات روز سرنوشتسازی بود. در این روز آیتالله خامنهای سخنرانی بسیار عالی و مفیدی انجام دادند و سرنوشت انتخابات را به بهترین نحو روشن نمودند. ایشان موضع بسیار شدیدی در مقابل تقلب اتخاذ کردند و گفتند: حتی یک رأی مردم نباید جا به جا شود و من از تمام مجریان و ناظرین میخواهم که با دقت تمام انتخابات را برگزار کنند. تقلب خلاف شرع است و اگر کسی این کار را انجام دهد با او برخورد می شود. آیتالله خامنهای در این سخنرانی به قول خود عمل نموده و از حیثیت آقای خاتمی به طور کامل دفاع کردند... انجام این سخنرانی جوّ بسیار مساعدی برای انتخابات ایجاد کرد و باعث شد مردم با خیال راحت به پای صندوقهای رأی بروند و رأی خود را به داخل صندوق بیاندازند.»