سندی مهم درباره مرام‌نامه کمیته اتحاد اسلام/ انتشار مرامنامه میرزا یک قرن پس از نهضت جنگل

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ میرزا کوچک خان و نهضت جنگل، از موضوعات قابل تأمل تاریخ هستند که شرح احوال آن‌ها دستخوش روایت‌های متعدد و گاه متضادی شده است. اسناد و خاطرات نهضت جنگل و نوشته های مورخان هر کدام از ظن خود میرزا را روایت کرده و از نظرگاه خود به حوادث جنگل پرداخته‌اند.

مرام‌نامه میرزا و یارانش یکی از همین بحث‌های مناقشه‌برانگیز است. سال‌ها پیش ابراهیم فخرایی در کتاب سردار جنگل، مرامنامه‌ای را به نام نهضت جنگل منتشر کرد که تا همین چند سال پیش تصور می‌شد این مرامنامه مربوط به نهضت جنگل، و آرمان‌های آن نیز آرمان‌های نهضت است. اخیراً در میان متونی که مربوط به دهه آخر قرن سیزدهم درباره گیلان بود اسناد و اطلاعاتی به دست آمد که به ویژه برای مشروطه و نهضت جنگل افقی نو را در پیش ‌روی محققین باز می‌کند. این اسناد مربوط است به «مرامنامه و نظامنامه کمیته اتحاد اسلام» که در سال‌های میانی نهضت جنگل به صورت چاپ سنگی منتشر و در میان مردم پخش شد و هنوز آثاری از آن در میان گنجینه‌های خانوادگی مردمان کهنسال منطقه وجود دارد.

روی جلد این مرامنامه به نام «کمیته اتحاد اسلام» و نیز «گیلان» و به سال ۱۳۳۶ق تصریح شده است که این کلید‌واژه‌ها از مختصات نهضت جنگل است.

در مقدمه این مرامنامه به انگیزه‌های اصلی تأسیس «کمیته اتحاد اسلام» نیز اشاره شده و سه شعار اصلی نهضت یعنی: حفظ استقلال ایران، ایجاد حکومت ملی و اسلام‌خواهی به صراحت بیان شده است. مرامنامه مذکور در هشت صفحه منتشر شده است. صفحه اول جلد یا شناسنامه است که با «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز شده و عنوان «مرامنامه و نظامنامه ایران ـ کمیته اتحاد اسلام ـ گیلان» را بر پیشانی دارد. تاریخ انتشار آن، سال ۱۳۳۶ق ( مطابق ۱۲۹۶ش) می باشد.

در ابتدای این سند بعد از مقدمه به مهم‌ترین آرمان‌های جنبش جنگل به شرح زیر اشاره شده است:

1. حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران و رفع تجاوزات اجانب

2. تحکیم مبانی حکومت ملی

3. محافظت از اصول و قوانین مقدس اسلام

هیچ کدام از بندهای این مرامنامه با اصول اسلامی تعارض ندارد بلکه به اجرای قوانین مقدس اسلام تصریح شده است. این سند تاریخی در مجموع دارای یک مقدمه، یک مرامنامه در ۱۲ بند و یک نظامنامه در ۲۴ بند است. محل انتشار آن مشخص نیست ولی با توجه به اینکه مطبعه جنگل، در کسما قرار داشت و روزنامه جنگل در همین زمان در این ناحیه منتشر می‌شد، می‌توان حدس زد که این مرامنامه نیز در آنجا منتشر شده است.

برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به مقاله: 

"مرامنامه کمیته اتحاد اسلام و بازخوانی آرمان‌های اسلامی نهضت جنگل"، میثم عبداللهی، فصلنامه پانزده خرداد، دوره سوم، س۱۱، ش۳۷و۳۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۲