پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله ســید علی محقق داماد در بیســتم جمادی الاولی ســال ۱۳۶۱قمری برابر با پانزدهم خردادماه ۱۳۲۱ هجری شمسی در شهر قم به دنیا آمد. پدر ایشان مرحوم آیت‌الله سید محمد محقق داماد و مادرشان دختر مرحوم آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزۀ علمیۀ قم است.
مراتب تحصیل علوم دینی را در سن دوازده سالگی با تشویق پدرش آیت‌الله سید محمد داماد آغاز کرد. بخشی از مطول را نزد شیخ ابوالقاسم نحوی و بخــش دیگر را نزد مرحوم آقای رضوانی خمینی خواند. معالم را نزد آقا شیخ هادی بروجردی و آقا مهدی لاجوردی فرا گرفت. لمعتیــن را نزد آیت‌الله ســتوده تلمذ کرد. بخشی از قوانین را نزد آیت‌الله شب‌زنده‌دار و مکاسب محرمــه را نزد مرحوم آیت‌اللــه اردبیلی خواند. بخشی از مکاسب را نزد آیت‌الله مشکینی و بخش دیگر را از آیت‌الله بهشتی آموخت. قسمت بیع مکاسب را از مرحوم آقا شیخ ابوالفضل خوانساری فرا گرفت. مقداری از شرح منظومۀ سبزواری را نزد شهید مفتح و بعدها جلد سوم شــرح اشــارات را از آیت‌الله جوادی آملی بهره برد. جلد اول کفایه را هم از آقای جبل عاملی و جلد دوم را نزد آیت‌الله منتظری خواند. همچنین در سال ۱۳۳۸ به درس آیت‌الله العظمی بروجردی راه یافت. درس خارج فقه را نزد دایی خود آیت‌الله شــیخ مرتضی حائری و درس خارج اصول را نزد والد معظم آیت‌الله سید محمد داماد می‌رفت که بعدها جزو شاگردان درس خارج فقه ایشان هم شد. آیت‌الله سید علی محقق داماد از سال ۱۳۶۴ تدریس درس خارج را آغاز کرده است.
با رحلت پدر، در سال۱۳۴۸ امامت جماعت مسجد بازار شــهر قم را بر عهده گرفت و در کنار آن به فعالیت‌های اجتماعی همچون تأســیس صندوق قرض الحسنه ذخیره علوی، انجمن تکفل و سرپرستی ایتام، ایجاد شهرک‌ها برای نیازمندان، مسجد و مدرسۀ علمیۀ المهدی، بیمارستان۲۰۰ تخت خوابه ولیعصر (عج) پرداخت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عهده‌دار کار بازنگری و تدوین قوانین قضایی شد و در این راستا دفتر تحقیقات و مطالعات دادگستری را با عضویت جمعی از فضلای حوزه و قضات و حقوقدانان پرسابقه دادگستری تشکیل داد. ایشــان همچنین در سال‌های آغازین جمهوری اسلامی در صحنه سیاست فعال بود و در جلســات شورای عالی انقلاب فرهنگی شرکت می‌کرد و عضو شورای تدوین قوانین و از اعضای فعال جامعه مدرسین بود. همچنین از سال ۱۳۶۰تا ۱۳۷۰عضو شورای عالی مدیریت حوزۀ علمیه قم بود و خدمات ارزشمندی را به ثمر رسانید.
حالا و در یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم؛ آیت‌الله سید علی محقق داماد در گفت و شنودی به بررسی ابعاد زندگانی آیت‌الله موسس پرداخته است. وی در آستانه ۸۰ سالگی به واسطه انتساب به خاندان معظم آیت‌الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری یزدی شنیده‌های زیادی از شیخ موسس و روزگار تأسیس حوزه علمیه قم دارد. یادمانده‌های خود را به نقل از پدر و یا دیگر شاگردان بلافصل شیخ عبدالکریم حائری یزدی روایت می‌کند.
فرازی از این روایات به زوایای ناگفته از راه‌اندازی تشکیلات حوزه در قم تعلق دارد: « آن کسی هم که باعث می‌شد مرحوم حاج شیخ به قم بیاید، همین آقای فیض بود. مکرر به ایشان نامه نوشت و حاج شیخ را که در اراک حضور داشت، به قم دعوت کرد.»
روایت زندگی شخصی و خلقیات فردی شیخ هم از جذاب‌ترین قسمت‌های این گفت و شنود است؛ جایی که صحبت از ساده‌زیستی زندگی موسس حوزه قم صحبت به میان می‌آید و نواده شیخ با اشاره به داستان قابل تأملی اینگونه ادامه می‌دهد: «وقت غذا رسید. حاج شیخ، کلبعلی‌شاه (خادمش) را صدا زد که برو مرتضی را خبر کن که بیاید. کلبعلی‌شاه رفت و برگشت و گفت: آقا مرتضی خوابیده. شیخ گفت: برو بیدارش کن. اصرار داشت که بیدارش کن. او گفت برای چه اصرار می‌کنید؟ حاج شیخ گفت کلبعلی‌شاه! تو که می‌دانی در خانه ما پلو پیدا نمی‌شود. حالا که امشب غذایی هست بگذار مرتضی هم بیدار شود و مقداری از این غذا بخورد!» سید علی محقق از لطایف اخلاقی شیخ هم ناگفته‌هایی دارد که خواندنی و به یاد ماندنی است.
اما بحث به سیاست‌های شیخ در مواجهه با رضا خان که می‌رسد لحن راوی جدی‌تر می‌شود. آیت‌الله محقق داماد درباره واکنش شیخ به قانون کشف حجاب که یک سال پیش از وفاتش اجرائی شده بود می‌گوید: «ایشان اعتراض کرد. تلگراف زد و بعد هم دیگر از خانه بیرون نیامد. درواقع یک نوع قهر با حکومت پهلوی بود.» همچنین روایت جالبی هم از تشییع پیکر موسس حوزه علمیه قم و سخت‌گیری عمال رضا خان دارد: « رحلت مرحوم حاج شیخ در بحبوحه اختناق پهلوی بود. نگذاشتند چای به دست مردم برسد! از نظمیه آمدند و سماور مسجد امام را خالی کردند و چراغ را خاموش کردند تا نتوانند به جمعیتی که برای تشییع آمده بودند چای بدهند.»
در بخش پایانی مصاحبه نیز به گوشه‌هایی از حیات آیت‌الله سید محمد محقق داماد پدر راوی و داماد آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی اشاره شده است. مشروح گفتگوی آیت‌الله سید علی محقق داماد را در پایگاه اطلاع‌رسانی یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم www.howzeh100.com بخوانید.
