به گزارش روابط عمومی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، به همت مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم، سلسله نشست‌های فعالان عرصه تاریخ شفاهی، برگزار می‌شود. براساس این گزارش، اولین جلسه از این سلسله نشست‌ها 23 فروردین ماه، با حضور جمعی از فعالان عرصه تاریخ شفاهی در محل مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم برگزار شد.
آمادگی مرکز اسناد قم برای ارائه امکانات به فعالان عرصه تاریخ‌پژوهی
در ابتدای این نشست و پس از اقامه نماز و ضیافت افطار، حجت‌الاسلام محمدحسین فروغی مسئول مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم، با اشاره به برنامه‌های این مرکز در دور جدید مدیریتی گفت: تلاش داریم زمینه‌ی استفاده‌ی همه‌ی فعالان عرصه تاریخ‌پژوهی، به‌ویژه تاریخ انقلاب اسلامی را از امکانات و بسترهای گسترده‌ی این دفتر فراهم کنیم.
وی افزود: شناسایی، آشنایی و ارتباط با فعالان تاریخ‌پژوهی، خصوصا فعالان عرصه تاریخ شفاهی از دیگر برنامه‌های ما است و در این زمینه، از همه‌ی افراد فعال و علاقه‌مند برای همکاری دعوت میکنیم.
مصاحبه با فرماندهان داعش در عراق و سوریه
در ادامه این نشست، اعضای حاضر در جلسه به معرفی و بیان فعالیتهای خود در حوزه تاریخ شفاهی پرداخته و بر اهمیت هم افزایی فعالیتهای پیش‌رو و پرهیز از موازی‌کاری تاکید کردند.
آقای معصومی زارع از فعالان تاریخ شفاهی ضمن اشاره به تمرکز فعالیت های خود پیرامون گروه‌های تکفیری و بخصوص داعش، گفت: حوزه اصلی فعالیت بنده سیاسی امنیتی است که داعش، بعنوان یک مطالعه‌ی موردی نظرم را جلب کرده و تاکنون به آن مشغول هستم. با برخی اعضاء و فرماندهان داعش، القاعده و جبهه النصره مصاحبه ساختارمند و گفتگوی غیر رسمی داشته‌ام.
وی گفت: این جلسات و نشست ها در قالب تقریبا 200 مصاحبه در عراق و سوریه انجام شده است و در این بین، 50 الی 60 جلسه به صورت ساختارمند و تصویری ضبط شده است. همچنین در کتاب از «فرانکفورت تا رقه» محتوای 20 جلسه از این مصاحبه ها منعکس شده است.
25 سال فعالیت در عرصه تاریخ شفاهی
آقای عقیلی مسئول تاریخ شفاهی کنگره شهدای روحانیت نیز گزارشی از 25 سال فعالیت تاریخ شفاهی خود در حوزه تخصصی روحانیت و به ویژه روحانیون مجاهد و شهدای روحانی ایران و سایر کشورهای منطقه ارائه نمود. وی همچنین گزارشی از فعالیت های کنگره شهدای روحانی تیپ 83 امام جعفر صادق(ع) که از سال 87 آغاز شده ارائه کرده و گفت: حاصل این تلاش در قالب 34 جلد کتاب به همت پژوهشگاه امام صادق(ع) در آستانه‌ی انتشار است.
وی همچنین از برگزاری اجلاسیه کنگره شهدای روحانی کشور در خردادماه 1401 خبر داد.
خاطرات روسای بعثه و مسئولین سازمان حج در پروژه تاریخ شفاهی حج
در ادامه این نشست حجت الاسلام احمد نجمی مسئول مجله مباحثات در تشریح فعالیت های تاریخ شفاهی صورت گرفته در این مجموعه اظهار داشت: علاوه بر ضبط خاطرات مربوط به برخی از علما که تاکنون به بیش از شصت جلسه رسیده است، تاریخ شفاهی حج را با حمایت آقای قاضی عسگر آغاز نمودیم و طی تلاشی هشت ساله، خاطرات روسای بعثه، نمایندگان امام و مسئولان رده اول سازمان حج را ثبت و ضبط کرده ایم.
پژوهش در باب حوزه های علمیه و روحانیت
سپس آقای دکتر فراتی از اساتید دانشگاه و پژوهشگر حوزه و روحانیت گزارشی از تلاش ها و تالیفات خود در حوزه تاریخ شفاهی و برنامه‌های پیش رو ارائه کرد. وی ضمن اشاره به تالیفات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی به نشر رسیده، به معرفی کتاب «نسبت مرجعیت دینی با نهاد ولایت فقیه» که مشتمل بر 20 مصاحبه است پرداخت. فراتی در ادامه با اشاره به تغییر حوزه مطالعاتی خود از حوزه قم به نجف، از کتاب جدیدش با عنوان «مدارس فکری سیاسی حوزه نجف» یاد نمود که دانشگاه کوفه اقدام به ترجمه آن کرده است.
فعالیت کتابخانه آیت‌الله بروجردی در حوزه تاریخ شفاهی
آقای راهنورد مدیر کتابخانه آیت‌الله بروجردی با اشاره به فعالیت های این کتابخانه در حوزه تاریخ شفاهی زندگی آیت‌الله بروجردی گفت: ماحصل این تلاش، جمع‌آوری هزاران سند، بیش از 400 قطعه عکس و مصاحبه موضوعی با هفتاد راوی، شامل مراجع و علمای معاصر آیت‌الله بروجردی بوده است. همچنین پروژه دیگر در دست اجرا، تاریخ شفاهی نسخه‌شناسان و فهرست نویسان می باشد که تا کنون به حدود چهل جلسه رسیده است.
خاطرات روحانیون و طلاب از دفاع مقدس و دفاع از حرم
در ادامه، حجت الاسلام هادی شیرازی به تشریح فعالیت های انتشارات خط مقدم پرداخت و اظهار داشت: خط مقدم از حدود سه سال پیش با موضوع تخصصی خاطرات روحانیون جنگ و مدافعان حرم آغاز به کار کرد و تاکنون 35 جلد کتاب را به مرحله چاپ و انتشار رسانده است. در حال حاضر 150 پروژه‌ی باز در موضوعات مختلف همچون رزمندگان، فرماندهان و شهدای جبهه مقاومت و شخصیت ها و جریانات مختلف مقاومت همچون زکزاکی وجود دارد که درحال تکمیل است.
انتشار اسناد و خاطرات آیت‌الله مصباح یزدی(ره)
حجت الاسلام عباس شیرازی نیز از فعالیتهای صورت گرفته پیرامون اسناد و خاطرات آیت‌الله مصباح یزدی(ره) گزارشی ارائه نمود و گفت: قبل از ارتحال معظم‌له و به کمک آقایان فخرزاده و قزوینی، 35 جلسه خاطرات ایشان ضبط گردید که امسال خروجی آن رونمایی خواهد شد.
ضبط بیش از 8 هزار ساعت مصاحبه با محوریت نهضت اسلامی
در ادامه این نشست، آقای قزوینی از چهره‌های نام آشنای عرصه تاریخ شفاهی در بیان فعالیتهای دفتر ادبیات انقلاب گفت: از سال 1377 در واحد تاریخ شفاهی دفتر و در خدمت آقای فخرزاده شروع به کار کردیم که حاصل آن ضبط حدود 8 هزار ساعت مصاحبه با محوریت موضوعی نهضت اسلامی مردم ایران و بعضاً حوادث پس از پیروزی انقلاب بوده که بسیاری از آنها در قالب کتاب منتشر شده است.
وی اظهار داشت: بعد از جابجایی آقای فخرزاده از تاریخ شفاهی، متاسفانه فعالیت های این بخش نیمه تعطیل است. قزوینی در پایان بر اهمیت توجه بیشتر به تاریخ شفاهی حوادث پس از انقلاب اسلامی تاکید کرد.
ضبط 200 ساعت مصاحبه با رهبر معظم انقلاب
حجت الاسلام فخرزاده یکی دیگر از اساتید تاریخ شفاهی از جرقه آشنایی و فعالیت خود در زمینه تاریخ شفاهی که مقارن با سال‌های دفاع مقدس بوده است گفت: نزدیک به 20 هزار ساعت مصاحبه با بسیجی‌ها انجام شده است و البته بخاطر مسائل امنیتی از فرماندهان سپاه و ارتش امکان ضبط مصاحبه وجود نداشت. وی از تداوم فعالیت های خود در کنار آقای مهدی چمران در بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس و سپس حوزه هنری گزارشی ارائه داد.
فخرزاده همچنین درخصوص فعالیتش در بخش تاریخ شفاهی دفتر مقام معظم رهبری، از ضبط 200 ساعت مصاحبه با معظم له با همکاری آقای سلیمی نمین خبر داد و افزود: با افرادی که با مقام معظم رهبری ارتباط داشتند نیز مصاحبه شد و این برنامه همچنان در حال اجرا است.
وی همچنین به همکاری خود با شهید صیاد شیرازی و ضبط خاطرات ارتش اشاره کرد و گفت: گروه هیئت معارف جنگ توسط شهید صیاد تشکیل شد که بنده به عنوان مسئول خاطرات این گروه خدمت می کردم.
تاریخ شفاهی اندیشه
در ادامه، علی اشرف فتحی مسئول نشریه و سایت تقریرات در خصوص فعالیتهای خود در حوزه‌ی تاریخ شفاهی گفت: از سال 83 و با دغدغه‌ی تبیین رابطه امام با نواندیشان دینی شروع به کار کردم. در این تلاش با سی نفر از راویان گفتگو شد که اکثر این راویان اکنون فوت شده و یا پس از حوادث سال 1388 از ایران رفته‌اند. ما بیشتر از تاریخ شفاهی تاریخ، به دنبال تاریخ شفاهی اندیشه بوده ایم.
فتحی افزود: از جمله فعالیت های اخیر ما ضبط خاطرات آیت‌الله شبیری و شاگردانشان بود که در ایام کرونا نیمه تعطیل شد. قرار است محتوای این مصاحبه‌ها در قالب مستند ارائه شود. در مجله تقریرات هم تاریخ شفاهی پراکنده ای از علما ضبط شده است.
گزارشی از تاریخچه مرکز اسناد قم
در پایان این نشست آقای محمدعلی صدر شیرازی مسئول بخش تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم، گزارشی از فعالیت های 42 ساله این مرکز ارائه نمود و اظهار داشت: مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1359 در قم به ریاست حجت الاسلام سید حمید روحانی تاسیس شد. گرچه برای این مرکز کارویژه‌های اسنادی، پژوهشی و تاریخی متنوعی تعریف شده، اما سیر تحول تاریخ شفاهی چه به لحاظ ساختاری و چه به لحاظ عملکرد همواره رو به جلو بوده است.
وی گفت: از سال 1390 معاونت تاریخ شفاهی به صورت مستقل آغاز به کار کرد و از سال 1401، تاریخ شفاهی در کنار فعالیتهای اسنادی به عنوان رسالت اصلی مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم تعریف شده است. خروجی این مرکز در بازه 1374-1400، ضبط حدود پنج هزار ساعت مصاحبه از طیف بسیار متنوعی از کنشگران و شاهدان حوادث نهضت اسلامی و جمهوری اسلامی بوده، که این تنوع، حوزه و سطح فعالیت و البته گرایش های فکری را در بر داشته است. مهم‌ترین خاطرات ضبط شدهی این مرکز، در قالب پنجاه کتاب به طبع رسیده و یا در آستانه انتشار است.
صدر همچنین از برنامه‌های توسعه ای فعالیت های تاریخ شفاهی قم در مقطع پیش رو گزارشی ارائه، و آمادگی مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم را برای همکاری و هم افزایی با سایر نهادهای تلاشگر در این حوزه، پژوهشگران انقلاب اسلامی و فعالان تاریخ شفاهی اعلام نمود.
در پایان اولین نشست فعالان تاریخ شفاهی قم مقرر شد این جلسات به منظور بهره‌مندی از تجارب و تبادل اطلاعات، به صورت دوره‌ای و مستمر برگزار شود.
