ملک‌الشعرای بهار و محمد فرخی یزدی در گزارش‌های سفارت انگلیس

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ سفارت انگلیس در ایران طی گزارش‌هایی به دولت متبوع خود، به معرفی شخصیت‌های سیاسی ایران می‌پرداخت. آنچه در ادامه می‌آید گزارش مامور سفارت بریتانیا در معرفی ملک الشعرای بهار و محمد فرخی یزدی است. این گزارش به تاریخ 12 آوریل 1937 میلادی (فروردین 1316) تنظیم شده است.

ملک الشعرا بهار 
در 1882 در مشهد به دنیا آمد. پسر شاعری مشهور به نام «صبوری» است. عضو حزب دمکراتیک قدیم بوده و سردبیر روزنامه‌ای به نام «نوبهار» در مشهد بود. در مجالس سوم، چهارم و پنجم نماینده مشهد شد. در مجلس ششم نماینده تهران شد. در خلال جنگ [جهانی اول] روزنامه «نوبهار» را در تهران سردبیری می کرد و به طور جدی طرفدار آلمانی‌ها بود. با این حال وی از کابینه 20-1918 وثوق‌الدوله حمایت کرد و طی این مدت سردبیری روزنامه «ایران» را بر عهده داشت. در مجلس پنجم با دولت مخالفت کرد و از مخالفان تغییر سلطنت بود. به هنگامی که بحث تغییر سلطنت مطرح بود هدف سوءقصد قرار گرفت، اما فرد دیگری به جای وی قربانی شد. سید حسن مدرس به وی کمک کرد تا در مجلس ششم انتخاب شود. 

در دوران حکومت رضاشاه چیز زیادی از وی شنیده نشده است. تنها کاری که طی این مدت انجام داده است سرودن قصایدی به مناسبت مراسم سالگرد فردوسی در اکتبر 1934 بوده است. وی همچنین اشعار «جان درینکواتر» را به همین مناسبت از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده است. در بیش از یک مورد از تهران تبعید شد، اما به نظر می‌رسد با رژیم کنونی از در آشتی درآمده است و اکنون (1936) در وزارت معارف خدمت می‌کند. همگان وی را شاعری بزرگ و روزنامه‌نگاری مجرب می‌دانند. اگر رژیم کنونی تغییر کند، احتمال دارد وی باز هم به صحنه بازگردد. 

محمد فرخی 
در حدود 1885 در یزد زاده شد. خانواده‌ای فقیر دارد. تحصیلات دانشگاهی ندارد و فردی خودآموخته است. از زمان انقلاب 1917 روسیه به بعد طرفدار سرسخت کمونیسم شده است. در 1922 انتشار روزنامه‌ای به نام «طوفان» را در تهران شروع کرد. این روزنامه به مدت هشت سال منتشر شد، هر چند طی این مدت یازده بار توقیف گردید. بارها از تهران تبعید شد و یک بار برای مدت سه ماه در سفارت شوروی (که به انتشار روزنامه‌اش کمک می‌کرد) پناهنده شد. 

به نمایندگی مجلس هفتم انتخاب شد و بارها از دولت انتقاد کرد. موفق شد بدون اخذ گذرنامه ایران را به مقصد روسیه ترک کند. مدت کوتاهی بعد از روسیه به آلمان رفت و در آنجا برای مدت کوتاهی سردبیر روزنامه‌ای فارسی زبان کمونیستی به نام «نهضت» شد. دولت آلمان انتشار این روزنامه را در سال 1932 به حال تعلیق درآورد. گمان می‌رود از آن زمان تاکنون در آلمان ساکن است. شعر می‌سراید. بعید است در خلال رژیم پهلوی به ایران بازگردد.

منبع: یادداشت‌های سیاسی ایران؛ جلد 10، مرکز اسناد انقلاب اسلامی