پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی_عباس علی‌بخشی؛ محمدمهدی ابراهیم عراقی (1358-1309) از فعالان و مبارزین باسابقه انقلاب اسلامی و از مؤثرترین اشخاص در نهضت امام خمینی(ره) است. مهدی عراقی از نوجوانی و جوانی با اشتغال در بازار تهران، فعالیت‌های سیاسی خود را در دهه 1320 در کنار اعضای فدائیان اسلام آغاز کرد. مشارکت در نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران به همراه آیت‌الله کاشانی و شهید سید مجتبی نواب صفوی و حضور در فراز و نشیب تشکیلاتی فدائیان اسلام از او فردی باتجربه ساخت. عراقی سال 1331 و یک سال قبل از کودتای 28 مرداد 1332 به همراه برخی دیگر از اعضای جمعیت فدائیان اسلام از این جمعیت جدا شد. وی بین سالهای 1331 تا 1342 از فعالیت سیاسی کناره رفت و به فعالیت در کوره پزخانه و استخراخ سنگ معدن در کنار مراسم‌های مذهبی اشتغال داشت.
مهدی عراقی در دهه 1340 در مقابله با برخی سیاست‌های رژیم پهلوی همچون لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید که با مخالف علما از جمله امام خمینی(ره) نیز همراه بود، به صف نهضت امام پیوست. عراقی از مؤثرترین و فعال‌ترین افراد حاضر در قیام 15 خرداد 1342 در تهران و قم است که مسئولیت حفاظت از منزل امام خمینی(ره) را برعهده داشت. در این دوره با ابتکار وی و موافقت امام(ره) هیئتهای مذهبی - سیاسی بازار تهران جهت هماهنگی و فعالیت منسجم در قالب «هیئتهای مؤتلفه اسلامی» متشکل می‌شوند. عراقی عضو شورای مرکزی این هیئت‌ها و تشکیل دهنده شاخه نظامی آن است. سال 1343 با طرح لایحه کاپیتولاسیون و مخالفت صریح امام با آن، مؤتلفه اقدام به ترور نخست‌وزیر وقت حسنعلی منصور کردند. بهمن 1343 عراقی به اتهام شرکت در ترور منصور دستگیر و به حبس ابد محکوم شد.
او در دوره 13 ساله محکومیت خود در زندان ضمن مدیریت امور زندانیان مسلمان، رفتاری تسامح‌جویانه با سایر زندانیان دارد. ادامه فعالیت‌های سیاسی عراقی در زندان منجر به تبعید یک ساله او به زندان برازجان شد. سال 1355 به همراه عده دیگری از زندانیان سیاسی با توجه به سیاست فضای باز سیاسی مطرح شده توسط حکومت پهلوی از زندان آزاد شد. وی در این مدت تا پیروزی انقلاب اسلامی ضمن تلاش برای ایجاد انسجام و وحدت میان گروههای مبارز مسلمان به ارتباطگیری با سایر جریانهای فکری از جمله ملیگراها میپردازد. برگزاری مراسم ختم دکتر علی شریعتی و یادواره سیدمصطفی خمینی از جمله فعالیت‌های سازماندهی شده عراقی علیه حکومت در این دوره است.
آذر 1357 عراقی به پاریس رفت و مدیریت بیت امام خمینی(ره) در نوفل لوشاتو را برعهده گرفت. او ضمن بازگشت مجدد به تهران برای ساماندهی راهپیمایی تاسوعا و عاشورای 1357، مجدداً به پاریس رفت و همراه با امام به تهران بازگشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هیئتهای مؤتلفه اسلامی به حزب جمهوری اسلامی پیوسته و مهدی عراقی در اردیبهشت 1358 عضو شورای مرکزی این حزب شد. مدیریت زندان قصر با حکم امام، پیشنهاد تشکیل بنیاد مستضعفان با نظارت بر امور مالی آن و مدیریت امور مالی روزنامه کیهان از جمله مسئولیت‌های دیگر عراقی در دوره حیات کوتاه او پس از پیروزی انقلاب است. سرانجام 4 شهریور 1358 مهدی عراقی به همراه فرزندش حسام و حسین مهدیان مدیر مسئول روزنامه کیهان در منطقه قلهک تهران توسط اعضای گروه فرقان ترور و همراه پسرش به شهادت رسیدند.
بر اساس اظهارات اكبر گودرزي (رهبر گروه فرقان) طرح ترور مهدي عراقي از سوي وي و محمد متحدی مسئول شاخه نظامي گروه مطرح شد. مهديان كه صبح‌ها همراه مهدي عراقي به مؤسسه كيهان مي‌رفت در طرح ترور قرار داشت. در تحليل فرقاني‌ها هر دو جزئی از جبهه «زر» به شمار می‌آمدند و گودرزی آنها را به عنوان مرتبطين با سرمايه‌داران بزرگ معرفي مي‌كرد.[1]
تیم ترور فرقان متشکل از بهرام آذرتیموری، علیرضا یوسفینسب، علی نیکنام و علی اسدی صبح روز 4 شهريور 1358 در منطقه قلهک تهران، خيابان زمرد كه خانهی حسین مهديان در آن قرار داشت با اسلحه يوزي اتومبيل پيكان حامل آنها را مورد هدف قرار داد. مهدي عراقي در اثر گلوله‌اي كه به گردنش اصابت كرد، شهيد شد و مردم دو مجروح ديگر يعني حسام عراقي و حسين مهديان را به بيمارستان ايران مهر قلهك انتقال دادند. حسام عراقي در بين راه شهید شد، اما حسين مهديان تحت عمل جراحي قرار گرفت و ادامهی حيات يافت. به دستور امام خميني(ره) پيكر پدر و پسر شهيد به قم منتقل شد. در تشييع جنازه آنها در قم نزديك به نيم ميليون نفر شركت كردند كه حضرت امام از ميدان سعيدي تا صحن مطهر در این تشييع حضور يافت.[2]
بهرام آذرتیموری دانشجوی سال آخر رشته ساختمانسازی مدرسه عالی ساختمان از ضاربان مهدی عراقی و فرزندش حسام است. آذرتیموری به وسیله سعید واحد از اعضای گروه فرقان با جلسات قرآنی اکبر گودرزی آشنا و جذب این گروه شد. وی در همین جلسات با غلامرضا یوسفینسب آشنا و همراه با علی اسدی و علی نیکنام یک تیم چهار نفره متأثر از اندیشه‌های فرقانی تشکیل داده و در خانه‌های تیمی مستقر می‌شوند. آنها ضمن شناسایی شخصیت‌هایی چون آیت‌الله سید محمدحسین بهشتی، حجت‌لاسلام محمدجواد باهنر، آیت‌الله موسوی اردبیلی، آیت‌الله خسروشاهی و حجت‌الاسلام حقی جهت ترور، سرقت‌های مسلحانه‌ای برای تأمین نیازهای مالی گروه از بانک‌های پایتخت دارند.
آذرتیموری هدف از طرح ترور 4 شهریور 1358 را حسین مهدیان می‌داند و تیم ترورکننده را سه نفر شامل خود، یوسفینسب و اسدی معرفی میکند. وی جریان ترور را این‌گونه روایت میکند که اسدی به عنوان راننده موتور و او و غلامرضا یوسفینسب مسلح به مسلسل یوزی در کنار و روبروی خیابان کمین می‌کنند؛ یوسفینسب اتومبیل حامل مهدی عراقی، حسام عراقی و حسین مهدیان را به رگبار گلوله می‌بندد و وی به عنوان احتیاط و به هنگام اضطرار باید اقدام به شلیک می‌کرد. بهرام آذرتیموری معتقد است در عملیات ترور مهدی عراقی هیچ‌گونه گلوله‌ای شلیک نکرده و تنها اسلحه کلت خود را در صحنه ترور جا گذاشته است. این در حالی است که وی در بازجوئیهای بعدی غلامرضا یوسفینسب را ضارب اصلی، علی نیکنام را راکب موتورسوار، علی اسدی را راننده اتومبیل احتیاطی و خود را ضارب ذخیره در صورت لزوم معرفی میکند که ضرورتی به شلیک وی نبود: «در جریان ترور سعید واحد در اتومبیل بود که رضا و علی اسلحه‌ها را به او دادند. علی نیکنام راننده موتور و علی اسدی راننده ماشین بود.» [3]
علی نیکنام دانشآموز دوره متوسطه در یکی از جلسات تفسیر قرآن گودرزی جذب گروه فرقان میشود و در طرح ترور مهدی عراقی به عنوان راکب موتورسوار حضور دارد. او در بازجوئیهای خود اعتراف کرده است که ساعت 7/30 صبح روز 4 شهریور 1358 به همراه بهرام آذرتیموری، علی اسدی و غلامرضا یوسفینسب در محل ترور حضور داشته است: «در ترور آقای مهدی عراقی من و علی اسدی و بهرام و رضا بودیم که بهرام مواظب رضا بود و رضا شلیک کرد و من موتور داشتم و علی در ماشین بود برای آنکه اسلحه‌ها را ببرد. ساعت 7/30 آمدیم علی در آن خیابان ایستاده بود و من و رضا و بهرام آمد[یم] سرکوچه که من پائین ایستادم و رضا و بهرام سرکوچه و بعد با همدیگر آمدیم. موتور 185 بود و موتور کمی منحرف شد و بعد که روزنامه نوشت یک ماشین دنبال ما بود ولی سرانجام برگشت.» [4]
درباره اعترافات و اقدامات سایر افراد دخیل در این ترور (علی اسدی و غلامرضا یوسفینسب) اطلاعات چندانی در دسترس نیست. اما غلامرضا یوسفینسب به عنوان ضارب اصلی و اقدام کننده به ترور مهدی و حسام عراقی در تاریخ 18 دی 1358 همزمان با عملیات کشف خانه‌های تیمی فرقان، دستگیر و در تاریخ 13 اسفند 1358 به جرم شرکت در ترور محمدولی قرنی، مهدی عراقی و حسام عراقی اعدام میشود.
اما اکبر گودرزی به عنوان رهبر و ایدئولوگ گروه فرقان با رد توجیهات عاملین ترور مهدی عراقی و در پاسخ به سؤالات دادگاه درباره اهداف این ترور که اگر "هدف ترور مهدیان بود چرا اتومبیل حامل وی که در آن مهدی عراقی، فرزندش حسام و دو پاسدار قرار داشتند را به رگبار بستید؟" گفته است: «موضوع از این قرار است که من گفتم افرادی که مورد هدف ما بودند، افراد مؤثر رژیم بودند. در این تردیدی نیست، ولی در مورد پاسدار یا ارتشی، این مسئله مطرح شده که اگر مقاومت کردند، کشته شوند! پاسداران از آنها دفاع کرده‌اند آنها هم ماشین را به رگبار بسته‌اند.» [5] وی خود را بیخبر از جزئیات ترور عراقی می‌داند و معتقد است در مورد افرادی که هدف ترور واقع شده‌اند، مشورت شده اما اگر افرادی در برابر اقدام ترور فرقان مقاومت کنند نیز ترور می‌شوند.
پس شهادت مهدی عراقی و فرزندش حسام، خانواده شهید عراقی دیداری با امام خمینی(ره) در قم دارند که در این دیدار امام ضمن بیان سابقه آشنایی و اعتماد خود نسبت به شهید مهدی عراقی می‌فرمایند: «من ایشان را حدود بیست سال است که می‌شناسم. مهدی عراقی یک نفر نبود، او به تنهایی بیست نفر بود.» [6]
منابع:
