پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیین رونمایی از کتاب «در مسیر نهضت» چهارشنبه سوم اسفندماه ۱۴۰۱ با حضور آیت‌الله محمدباقر تحریری؛ تولیت مدرسه علمیه مروی، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی؛ رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، یاسر احمدوند؛ معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی رمضانی؛ مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی صدر؛ نویسنده کتاب «در مسیر نهضت» در مدرسه علمیه مروی برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی در این مراسم گفت: مسأله صلاح و فساد بشر خواسته، دغدغه و نیاز انسان‌ها در طول تاریخ بوده و هست. انسان‌ها طالب رشد و کمال بوده و هستند، اما به فساد و سقوط دچار می‌شوند.
وی ادامه داد: این مسئله از منظر قرآن و معارف الهی در گرو تحقق دو رکن اساسی در زندگی انسان‌هاست. نخست علم و آگاهی و عقلانیتی که این علم را شکوفا و منتج به آثار صحیحه باقیه کند. آثار و برکات ترکیب علم و عقل یا به تعبیر قرآن حکمت، تعبد و معرفت به خداست که مسیر صحیح زندگی است. آنجا که خداوند بحث حکمت را بیان می‌فرماید، بحث علم است؛ علمی که با عقل به اوج و کمال برسد.
حجت‌الاسلام پورمحمدی افزود: نکته دوم هم تربیت، تزکیه و اخلاق است. اگر این علم و عقل در مقام عمل تحقق عینی پیدا کند، تزکیه شکل می‌گیرد و انسان متخلق به اخلاق نیکو، پسندیده و الهی می‌شود. خداوند برای کمال و سعادت انسان‌ها این دو اساس را بنا نهاده است و تلاش و پیگیری و راهنمایی و اصرار و پیوستگی هدایت را بر مبنای "یعلمهم" و "یزکیهم" قرار داده است. خداوند می‌خواهد انسان‌ها در خیر کثیر زندگی کنند و بهره فراوان داشته باشند که همان حکمت است وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی گفت: متاسفانه زندگی انسان‌ها بر مدار عوامل انحراف و سقوط و واماندن و جاماندن از مسیر ترقی است و امروز بشریت از این مسئله به شدت رنج می‌برد. علم امروز بشر با عقل هماهنگ نیست و تبدیل به حکمت نشده است. علم ناقص، علم محدود و علم آغشته به هوا و هوس کارساز، موفق و موثر نیست. اگر هم علمی وجود داشته باشد ولی به تربیت و تزکیه منجر نشود خودش منشأ فساد و مذلت بیشتر می‌شود.
حجت‌الاسلام پورمحمدی با اشاره به سابقه درخشان و تاریخی مدرسه مروی بیان کرد: وقتی در پایه و اساس این مدرسه تأمل می‌کنیم، می‌بینیم که یک بانی عاقل، عالم، صالح و تزکیه شده و یک واقف وارسته و آگاه، منشأ چه خیر و برکاتی شده است لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ. این مدرسه در بیش از دو قرن گذشته در کانون تحولات سیاسی اجتماعی ایران، تأثیرگذار بوده است.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با تقدیر از مدیریت حوزه مروی در جهت تدوین تاریخ علمی حوزه‌های تهران و تجلیل از کتاب در مسیر نهضت گفت: این اسناد قبلا هم بود فقط یک انسان با همت، خوش‌ذوق و عالمی می‌خواست که با تحقیق این‌ها را تدوین کند.
وی افزود: این مرکز علمی، رجال و بزرگانی را به خود دیده که به دنبال تزکیه، اخلاق متعالی و اصلاح جامعه بودند. استادان، شاگردان و طلاب این مدرسه در مسیر نهضت، بسیار نقش‌آفرین بوده و هستند. باید این بناهای خیر را که مردان بزرگانی در آن‌ها حشر و نشر داشته‌اند، معرفی و تاریخچه آن‌ها را بازگو کنیم و گرامی بداریم. جزئیات زندگی و حوادثی که بر آن‌ها گذشته است را روایت کنیم. حتی فضای این مدرسه، تربیت‌کننده و الهام‌بخش است و باید این فضاها را حفظ کنیم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین پورمحمدی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تاکید قرآن کریم بر جهاد کبیر گفت: امروز بخش بزرگی از اتفاقات از ناآگاهی و جهالت نشأت می‌گیرد. حضرت آقا جهاد تبیین را مطرح کرده است. اینجا مداد العلماء افضل من دماء الشهدا تحقق پیدا می‌کند. باید تلاش کنیم با همت زیاد، خودمان را متخلق به علم و عمل و حکمت پیشینیان کنیم.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با تاکید بر آثار ناآگاهی و جهالت در زندگی امروز اظهار داشت: گرفتاری‌های امروز هم از همین ناشی می‌شود. یک بخشی برای دشمن خارجی است که از علم آغشته به قدرت طلبی و سلطه‌طلبی او ناشی می‌شود. علمش در خدمت استکبار، استیلا، ظلم و سلطه است. بخشی از آسیب‌های داخلی هم از ندانستن‌ها و بی‌تدبیری‌های خودمان و گرفتاری‌های اخلاقی و عدم وارستگی‌مان است. این هم جزو موانع کار است. وقتی دچار جهالت، عدم تزکیه می‌شویم، طبیعی است که تسلیم قدرت‌های شیطانی شویم و نتوانیم آن جایگاهی را که باید به دست آوریم.
بعد از انقلاب اسلامی مدرسه علمیه مروی احیا شد
یاسر احمدوند در این آیین بیان کرد: توجه به تاریخ علم و توجه به تاریخ محل و موقفی که در آن قرار داریم، یکی از ابعاد لازم برای فعالیت علمی است. بنابراین انتشار اثری درباره تاریخچه یک مدرسه علمی و خواندن این اثر برای اهل پژوهش لازم است تا بدانیم که در ادامه مسیر چه حرکتی قرار داریم، پایه و بنای این مدرسه چه بوده، تولیت آن چه کسانی بوده‌اند، چه اهدافی داشته‌اند و چه حوادثی بر این مکان گذشته است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه بنای مدرسه مروی حاصل هجرت است به بیان تاریخچه‌ای از چگونگی شکل‌گیری و تقویت مدرسه علمیه مروی پرداخت و گفت: این مرکز علمی از گذشته تا امروز پایگاه جدی حوزه علم و عمل در تهران بوده و اثرگذاری بالایی داشته است. محمدحسین‌خان مروی فرزند حاکم مرو پس از هجرت به دارالخلافه تهران در دوره سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار با فضای مساعد و امکاناتی که در اختیار داشت، مدرسه علمیه مروی را بنا نهاد. این مدرسه در دوره‌های مختلف تاریخی، پایگاه جدی معارف اهل بیت (ع) و علوم حوزوی در تهران بوده است. میرزا مسیح مجتهد استرآبادی نخستین تولیت این مدرسه بود. در زمان تولیت ملاعلی کنی، ایشان با نفوذ، اقتدار و استطاعت مالی که داشت مدرسه را توسعه داد و کتابخانه آن را ایجاد کرد. اکنون این کتابخانه بزرگ دارای منابع غنی و ارزشمندی از جمله حدود هزار و ۵۰ نسخه خطی و حدود پنج هزار کتاب چاپ سنگی است.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: در دوره پهلوی هم در اوج فشار و محدودیت‌هایی که بر حوزه‌های علمیه و علما روا داشته شد اتفاقات مختلفی در این مدرسه رخ داد. اما بعد از انقلاب اسلامی، به امر و تأکید امام خمینی (ره)، مدرسه علمیه مروی توسط آیت‌الله مهدوی کنی تقویت و احیا شد و امروز نیز شاهد توسعه، ارتقاء و رونق آن هستیم.
وی با ابراز خرسندی از تألیف کتاب «در مسیرنهضت» مطرح کرد: وقتی به وضعیتی که در آن قرار داریم عالم می‌شویم، شرایط برای تعمق در ادامه مسیر مهیا می‌شود. امیدواریم بتوانیم با حمایت و خرید تعدادی از نسخه‌های این اثر، آن را در اختیار علاقه‌مندان، پژوهشگران و طلاب قرار دهیم.
یاسر احمدوند در پایان سخنان خود گفت: در تهران علمای جلیل‌القدری از قبل بوده و امروز هم حضور دارند که هنوز قدر آن‌ها شناخته نشده است. امیدواریم با همت پژوهشگران و طلاب، قدر این بزرگان بیشتر شناخته شود.
خاستگاه تشکیل حوزه‌های علمیه، تفقه و درک معارف دینی است
آیت‌الله محمدباقر تحریری نیز در بخش دیگر این آیین با اشاره به اینکه برپایی این مجالس به‌نوعی تعظیم شعائر است و همه ما باید در جهت تعظیم شعائر تلاش کنیم، بیان کرد: خاستگاه حوزه‌های علمیه باید بیشتر روشن شود. خاستگاه تشکیل حوزه‌های علمیه و این حوزه فخیمه که شاید بعد از حوزه علمیه حکیم هاشمی، دومین حوزه قدیمی تهران باشد در جهت تفقه و درک معارف دینی است.
وی ادامه داد: این حوزه فخیمه بر این اساس قرار گرفته که معارف عقلی و معارف فقهی در آن‌ها تدریس و تدرس شود و معارف اخلاقی و عملی که اساس دین را شکل می‌دهد، تفقه و فهمیده شود. ولی نتیجه اصلی این است که انذار رخ دهد و حیات واقعی خود را با فراگرفتن معارف حیات‌بخش پیدا کنیم و این حیات را در زندگی عملی تحقق بخشیم. خاستگاه حوزه‌های علمیه تفقه در دین است و این تفقه با انذار تحقق پیدا می‌کند و با اقامه شکل می‌گیرد. ما که در مسیر اقامه و تفقه دین هستیم باید این مسیر را دنبال کنیم.
تولیت مدرسه علمیه مروی با اشاره به تألیف و انتشار کتاب «در مسیر نهضت» گفت: کار خوبی انجام گرفته و این مسیر باید ادامه پیدا کند. ما هم در اندازه توانمان حمایت می‌کنیم که اینجا یک پایگاه دسترسی به اسناد حوزه‌های دینی، عالمان دینی و اسناد انقلاب اسلامی باشد. در این راستا، مرکز فعالیت‌های سیاسی حوزه نیز دایر شد. به‌ویژه در شرایط کنونی در زمینه جهاد تبیین مسئولیت سنگینی داریم. فعالیت‌های گوناگونی در این مرکز آغاز شده که امیدواریم با پشتیبانی بیشتر استحکام یابد و حوزویان نیز با این دفتر ارتباط بیشتری داشته باشند تا دستاوردهای گوناگون انقلاب در این مرکز کندوکاو شود.
نقش محوری مدرسه مروی در جریان نهضت انقلاب اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی صدر نیز در آیین رونمایی از کتاب «در مسیر نهضت» ضمن معرفی این اثر عنوان کرد: تاریخ حوزه‌های علمیه تهران و سیر تحول این حوزه‌ها، جدی و قابل تأمل است. از زمان پیش از سال ۱۳۴۲ و آغاز نهضت امام خمینی (ره)، مدرسه مروی در دوره آیت‌الله کاشانی و فدائیان اسلام، جایگاه تأثیرگذاری داشته و اتفاقات بزرگی در این مرکز علمی رخ داده است.
نویسنده کتاب «در مسیر نهضت» در پایان با تأکید بر اینکه مدرسه مروی در جریان نهضت انقلاب اسلامی نقش محوری داشته، گفت: بزرگان زیادی در این مدرسه پایگاه علمی ایجاد کرده‌اند، به‌یژه آیت‌الله مهدوی کنی که تولیت این مدرسه را برعهده داشتند.
لازم به ذکر است کتاب در مسیر نهضت با گردآوری و تحقیق حجت‌الاسلام سبحانی در رابطه با فعالیت اساتید و طلاب حوزه علمیه مروی در حوادث سیاسی اجتماعی یکصد سال گذشته به همراه اسناد، مدارک، تصاویر و گزارش‌های مستند و با مقدمه حجت‌الاسلام والمسلمین پورمحمدی تدوین و توسط انتشارات حوزه علمیه مروی و موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
