چند خاطره از مرحوم روحالله حسینیان
پایگاه اطلاعرسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روحالله حسینیان، متولد ۱۳۴۴، در آباده از توابع استان فارس بود. وی از ۱۵ سالگی وارد حوزهی علمیهی قم، مدرسهی ولیعصر شد و سپس به مدرسهی حقانی رفته و بعد از ۸ سال فارغالتحصیل شد. از ابتدای دههی ۶۰ وارد دستگاه قضایی جمهوری اسلامی شد و در سال ۱۳۶۲ به سمت قائم مقامی دادستانی انقلاب اسلامی مشهد منصوب شد. جانشینی دادستانی تهران و سیستان و بلوچستان از دیگر پستهای وی بودهاست. دادستان دادگاه ویژهی روحانیت تهران، رئیس شعبهی ۴ دادگاه ویژه روحانیت، رئیس یکی از دادگاههای عمومی تهران، جانشین نمایندهی دادگاه انقلاب در وزارت اطلاعات از دیگر پستهای وی در دستگاه قضایی - اطلاعاتی جمهوری اسلامی است. او در دوران وزارت ریشهری قائم مقام دادستان انقلاب اسلامی در وزارت اطلاعات بود و پس از پایان دورهی ریاست حجت الاسلام سید حمید روحانی و تغییر هیئت امنای مرکز اسناد انقلاب اسلامی به ریاست این مرکز رسید. دوران ریاست وی در مرکز اسناد انقلاب اسلامی مطلع تغییرات و تحولات مثبتی بوده است. در همین راستا بر تجربهی ریاست وی در مرکز اسناد انقلاب اسلامی از زبان دوستان و همکارانش مروری خواهیم داشت.
حسینیان در بیان حق لکنت زبان و ملاحظه کاری نداشت
حجتالاسلام غلامحسین محسنی اژهای رفاقتی نیم قرنی با حسینیان داشت. وی شخصیت حسینیان را چنین توصیف میکند:«آقای حسینیان که برتر از خیلیها و از جمله خود من بود، صراحت لهجه داشت. ایشان در بیان حق و در دفاع از حق و آنچه تشخیص میداد لکنت زبان و ملاحظه کاری نداشت. اساساً ایشان اگر به این تشخیص می رسید که در زمینهای به کسی ظلم شده کاری به این نداشت که او متعلق به کدام جناح یا جریان است جایگاه و وجههی اجتماعی دارد یا ندارد؛ حتی الامکان سعی می کرد به او سر بزند، تماس تلفنی بگیرد و اگر لازم بود کاری را برایش انجام بدهد.
آقای حسینیان صراحت لهجه داشت. ایشان در بیان حق و در دفاع از حق و آنچه تشخیص میداد لکنت زبان و ملاحظه کاری نداشت. اساساً ایشان اگر به این تشخیص می رسید که در زمینهای به کسی ظلم شده کاری به این نداشت که او متعلق به کدام جناح یا جریان است.
حسینیان مصونیت را در شفافیت میدانست
محسن کاظمی نویسنده وپژوهشگر تاریخ معاصر روح الله حسینیان را عامل تحولی ژرف و عمیق در مرکز اسناد انقلاب اسلامی میداند که آن را از یک مرکز آرشیوی به مرکز مطالعاتی، تحقیقاتی و نشر تبدیل کرده است: «مرکز اسناد برخلاف دیگر مراکز و مؤسسات که مرکز حصر آثار و اسناد هستند مرکز نشر اسناد انقلاب اسلامی است. از فردی مثل حسینیان که از معماران اطلاعاتی و قضایی کشور به حساب میآید اصلاً این تصور قابل قبول نیست که به آزادسازی اطلاعات و شفاف سازی اعتقاد داشته باشد؛ ولی کارنامهی نشر مرکز اسناد و تعداد پایاننامهها و رسالههایی که به مدد این مرکز به انجام رسیدهاند، نشان دهندهی این نکته هستند که افق اندیشهی حسینیان، ورای نگاههای بستهی برخی از مؤثران و مسئولان نظام است. او به واقع مصونیت را در شفافیت میدانست و اعتقاد به پاسخگویی داشت. از خداوند متعال برای حسینیان غفران و رحمت واسعه مسئلت داشت.»
ابتکار حسینیان ردیابی انقلاب اسلامی در استانها و شهرستانها بود
دکتر اکبر اشرفی، معاون سابق پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی: «یکی از ابتکارات مرحوم حسینیان توجه به تحولات انقلابی در مناطق، مراکز و شهرستانهای مختلف کشور بود. در دورهی مرحوم حسینیان تدوین تاریخ منطقهای انقلاب اسلامی ایران بر اساس اسناد موجود و مصاحبه با فعالان و شاهدان مبارزات انقلابی مردم در شهرستانهای مختلف در تبیین جوانب مختلف و نادیدهی انقلاب اسلامی بسیار مؤثر بود. این رویکرد انقلاب اسلامی را محدود به یک یا چند شهر خاص نمیدید و از وجود شبکهی پیروان امام خمینی در تمام شهرهای کشور پرده بر میداشت که اغلب از طریق مساجد و اماکن مذهبی به صورت شبکهای دست به مبارزه میزدهاند. به همین خاطر در روند انقلاب اسلامی ایران مشاهده میشود که از تمام مناطق و شهرهای کشور یک صدا بلند بود و کلیت شعارها و خواستههای انقلابیون در سراسر کشور یکسان بود. تدوین تاریخ منطقههای انقلاب اسلامی ایران در کنار نشاندادن مزیت فوق در مستندسازی فعالیتها و اقدامات انقلابی مردم آن شهرها نیز تأثیرگذار بوده است.»
اشرفی با اشاره به این نکته که جمعآوری اسناد انقلاب اسلامی ایران و سازماندهی آنها یکی از ابزارهای مهم برای دسترسی محققان حوزهی انقلاب اسلامی ایران به دادهها و اسناد لازم جهت تاریخنگاری انقلاب اسلامی است، دربارهی تأثیرات مرحوم حسینیان در این زمینه معتقد است: «اساساً سازماندهی اسناد در این مرکز در دورهی مرحوم حسینیان شکل گرفته و اسناد مختلف از درون گونیها خارج شده و به صورت رایانهای سازماندهی و قابل دسترسی گردیدهاند. حمایت از انتشار پژوهشها و پایاننامههای دانشجویی انتشار پژوهشها و پایاننامههای دانشجویانی که در دانشگاههای مختلف کشور اقدام به تألیف پژوهشهای مرتبط با انقلاب اسلامی و موضوعات مرتبط با برنامهی پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی کرده و از سوی نویسنده برای چاپ به این مرکز ارسال میشوند از دیگر اقدامات این مرکز برای حمایت از نویسندگان جوان کشور در حوزهی تاریخنگاری انقلاب اسلامی در دورهی مرحوم حسینیان بوده است. همچنین، هر ساله بخشی از برنامهی کلان پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی در معرض نویسندگان و محققان حوزهی انقلاب اسلامی قرار میگیرد و هر پژوهشگری در موضوع مورد علاقهی خود طرحنامهای را به این مرکز پیشنهاد میدهد و پس از بررسی و تصویب آن قرارداد پژوهشی امضا شده و پس از اتمام پژوهش به صورت کتاب منتشر می شود.»
دکتر اشرفی افزود: «با تأسیس کتابخانهی تخصصی انقلاب اسلامی ایران در مرکز اسناد انقلاب اسلامی در دورهی مرحوم حسینیان منابع بسیار غنی در حوزهی تاریخ نگاری انقلاب اسلامی در اختیار محققان محترم قرار گرفته است. همچنین، تأسیس چاپخانهی مخصوص مرکز اسناد انقلاب اسلامی برای انتشار پژوهشهای این مرکز تأسیس چاپخانهی مخصوص مرکز اسناد انقلاب اسلامی کار انتشار پژوهشهای اتمام یافته را سرعت بخشیده و از وابستگی این مرکز به چاپخانههای دیگر جلوگیری نموده است»
افق نگاه حسینیان معرفی تاریخ انقلاب به غیرفارسی زبانان بود
حامد حسینیان فرزند ارشد مرحوم حسینیان که از نزدیک با دغدغهها و آرمانهای پدرش در مرکز اسناد انقلاب اسلامی آشنا بود، معتقدست: «پدرم توانست در مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حوزهی تاریخنگاری تحولی را به وجود بیاورد و فقط به این هم قناعت نکرد و آخرین کاری که انجام داد ترجمهی تلخیصی از تاریخ معاصر به زبان انگلیسی بود. او قصد داشت آن را در لندن و برای مخاطبان خارج از کشور منتشر کند. زیرا اعتقاد داشت که ثبت تاریخ انقلاب اسلامی برای آیندهپژوهی لازم است. ایشان واقعاً در مورد مرکز اسناد دغدغه داشت و فکر و ذکرشان مرکز اسناد بود و شغلهای دیگر را به خاطر مرکز اسناد نمیپذیرفت. همیشه این خاطره را از مقام معظم رهبری تعریف میکرد که سطح بالای اهمیت تاریخنگاری این بود که قصد داشتند پس از اتمام دورهی ریاست جمهوری به ثبت تاریخ انقلاب بپردازند.
حامد حسینیان دربارهی عشق پدر به امر تاریخنگاری انقلاب میافزاید: «من بعدها در یادداشتهای حاج آقا دیدم که بعد از اینکه با زحمت توانستند از منصب وزارت اطلاعات دولت نهم فرار کنند، قرار بود معاون سیاسی امنیتی آقای احمدی نژاد باشند. اما ایشان با مطالعهی قانون اساسی دیده بودند که این دو شغل محسوب میشود. و چون دوست داشتند رئیس مرکز اسناد باشند، به آقای احمدی نژاد گفتند که مرکز اسناد، کار و دغدغهی اصلی من است و این کار نباید به حاشیه برود. و فقط سمت مشاوره را چندماه پذیرفتند و بعد از چند ماه مشاوره را نیز کنار گذاشتند. و با جدیت بیشتر کار خود را در مرکز اسناد انقلاب اسلامی ادامه دادند. بسیاری از پژوهشگران حوزهی تاریخ دوران حضور وی را در مرکز اسناد انقلاب دورانی طلایی توصیف میکنند.»
نک: جمعی از نویسندگان (۱۴۰۰) روحانی مجاهد، تهران، نشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
