پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ حضور دانشجویان ایرانی خارج از کشور در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی موجب آن شد که مبارزان انقلابی حساب ویژه‌ای روی فعالیت‌های دانشجویی علیه رژیم پهلوی باز کنند. در همین زمینه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی که یکی از مبارزان پیشگام در عرصه نهضت امام خمینی بود سفرهایی را به خارج از ایران برای ارزیابی و کمک به دانشجویان مبارز داشت. محمد هاشمی که خود از دانشجویان مقیم امریکا بود در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است درباره سفر هاشمی ‌رفسنجانی به امریکا در سال 1356 می‌گوید: « در سال 1356 اخوی سفری را به اروپا و امریکا آغاز کرد. سفر ایشان از خاورمیانه و لبنان شروع شد، سپس به فرانسه و از آنجا هم به امریکا و بعد ژاپن رفت و سپس به ایران بازگشت. در آن سال، بعد از قضایای انحراف و انشعاب سازمان مجاهدین خلق، گروه‌های مبارز به این جمع‌بندی رسیده بودند که در این دوره فشار ساواک و شاه خیلی زیاد است و شاید دیگر نتوان مثل گذشته به مبارزه ادامه داد. بنابراین نیاز است در خارج از کشور پایگاه‌هایی برای پشتیبانی مبارزه (کارهایی مثل انتشارات، تبلیغات و نیروگیری و...) ایجاد و در آن پایگاه‌ها به اقداماتی پرداخته شود که در داخل، انجام آن امکان‌پذیر نباشد. کارهایی مثل افشاگری علیه رژیم پهلوی و مسائل گوناگون و نیز ترویج تبلیغ مسائل اسلامی و انقلابی و نهضت اسلامی. برادرم در سفر به خارج قصد شناسایی و ارزیابی منابع و نیروی خارج از کشور را داشت.

 وقتی به اروپا آمد با تیپ‌هایی مثل: قطب زاده، بنی‌صدر و حبیبی که به عنوان سردمداران بودند، ارتباط پیدا کرد. در امریکا من و دکتر یزدی بودیم. در خاورمیانه مرحوم چمران و آقای صدر و دوستان دیگر حضور داشتند. در جریان سفر ایشان تصمیمات خوبی گرفته شد. یکی از اقداماتی که در این سفر انجام گرفت، موضوع حمایت مالی از نهضت خارج از کشور بود که بنیادی را تشکیل دادند. مرحوم آقای تولیت در این بنیاد سرمایه گذاشته بودند تا هر وقت نیاز به کمک مالی بود از طریق آن بنیاد، پشتیبانی مالی شود. برای بنیاد هم هیئتی را خارج از کشور و در اروپا تشکیل دادند که بهتر بتوانند ارتباط داشته باشند. برادرم در جریان سفر خود، به نظرم یکی دو هفته در امریکا ماند. در تگزاس بیشتر با آقای دکتر یزدی تماس داشتند. با ایشان به چند انجمن سر زدیم. او انجمن‌ها و امکانات آن‌ها را ارزیابی می‌کرد و پس از بازگشت به ایران توسط ساواک دستگیر و زندانی شد و تا سال ۱۳۵۷ در زندان ماند.

در این ایام من ۲۰ ایالت را به ایشان نشان دادم. مناظر طبیعی امریکا خیلی برایشان جذاب بود. در کالیفرنیا که در غرب امریکاست، جنگل‌هایی بود به نام چوب قرمز، درخت‌های کهنی با قطر ۷ متر و ارتفاع ۲۰۰ متر. جنگل‌های انبوهی است و جاده‌ای از داخل آن رد می‌شود. وسط درخت‌ها را شکافته بودند و جاده از داخل درخت عبور می‌کرد. از یک درخت می‌رفت و از درخت دیگر برمی‌گشت. تنها جاده نبود. داخل بسیاری از درختان را خالی کرده و مغازه یا اتاق و فروشگاه درست کرده بودند. جایی در جنگل، رودخانه بود که صدای آب رود همراه با صدای آواز گنجشکان و مرغان متفاوت و دیگر حیوانات، منظره جالب و زیبایی را به وجود آورده بود. نکته ی جالب در برخورد ایشان قیاسشان از دنیا و آخرت بود. در برخورد با جنگل به آن زیبایی و طبیعتی به آن با شکوهی. ایشان گفتند: «اگر این دنیاست، بهشتی که خداوند توصیفش را کرده چیست؟ واقعاً می‌ارزد انسان دنیا را به خاطر آخرت فدا کند». 

هر جایی که می‌رفتیم ایشان از توحید و ارزش‌های دینی استفاده می‌کردند که تا آن زمان ما کمتر این نوع برداشت را از طبیعت امریکا داشتیم. در لس‌آنجلس کانتری یا در هالیوود محله‌ای است به نام «بورلی هیلی»؛ یعنی تپه بورلی که جزء زیباترین تپه‌های دنیاست. خانه اکثر هنرمندانی که در هالیوود هستند، در آن منطقه قرار دارد. کنار جاده شیب دارد و در پستی و بلندی‌های آن گلکاری زیبایی شده بود و هوای مطبوعی داشت. توریست‌های این منطقه واقعاً زیاد بودند.

سطح خیابان‌ها سنگفرش‌هایی بود که روی هرکدام اسم یکی از هنرپیشه‌های هالیوود نوشته شده بود. آقای هاشمی نگاه خاصی به این مسائل داشتند. معتقد بودند: « بشر چه کار می‌کند، دنیا هیچ وقت ارزش این همه توجه را ندارد. درست نیست انسان به خاطر اموری از این قبیل از خداوند غافل شود». به هر حال من سعی کردم جاهای مختلف امریکا: مکان‌های طبیعی، مکان‌های فرهنگی و علمی را به ایشان نشان دهم. ناسا نیز از جمله این مکان‌ها بود. همچنین ایالت کلرادو به خاطر پاییز زیبایی که دارد، مشهور بود. هوای سرد با کوه‌های بسیار مرتفع، در پاییز برگ درختان بیش از ۵۰ رنگ به خود می‌گیرند. در ایالتی دیگر پارکی بود به نام سنگ زرد. به دلیل وجود آب‌های معدنی، آتشفشان و چشمه‌های زیاد، کوه‌ها و سنگ‌های این منطقه زردرنگ هستند. آتشفشان‌ها کمی جوشش دارند اما فوران نمی‌کنند. وقتی تخم مرغ را می‌گذاشتیم روی گدازه‌ها، می‌پخت.

 مکان دیگر پارک بزرگی بود به نام (یوس متی) که آبشارهای بسیار عجیبی دارد و پوشیده از جنگل و درختچه است. رودخانه‌های متعددی از داخل پارک می‌گذرد. حیوانات زیادی دارد و مکان‌هایی برای پیکانیک یا به عبارتی کمپ نیکا. در مکان‌هایی تابلویی بود که روی آن نوشته شده بود: « خرس غذای شما را در ماشین می‌خورد». توجهی به آن نکردیم. در کمپ، مردم تمام مواد غذایی خود را از درخت آویزان می‌کردند. ما نیز با فکر اینکه «خرس کجا بود؟!» مواد غذایی خود را در ماشین گذاشتیم. صبح که به سراغ ماشین رفتیم دیدیم که خرس شیشه ماشین را سوراخ کرده و غذاها را بیرون کشیده. حتی مقداری از موهای بدنش به اتومبیل چسبیده بود.

 در امریکا ۵۰ ایالت وجود داشت که هر کدام ویژگی خاصی دارد. من بر مبنای دو هفته اقامت آقای هاشمی برنامه سفرها و مکان‌ها را تنظیم کردم. بعضی جاها را با ماشینی که تهیه کرده بودم و بعضی جاهای دیگر را با هواپیما می‌رفتیم. به تماشای مجسمه آزادی نیز رفتیم. قبل از آن ایام آقای خامنه‌ای در زندان بودند. در آنجا خبر آزادی تعدادی از زندانیان از جمله ایشان را شنیدیم. اخوی یکی از کارت پستال‌های مجسمه آزادی را خرید و به همراه یادداشتی برای ایشان فرستاد.

 مهمترین بحث آقای هاشمی این بود که امریکا با این همه منابع طبیعی، چرا به چپاول ثروت‌های دیگر ملل روی می‌آورد و این جمع‌بندی را داشتند که پیامد قدرت، سلطه‌طلبی است. این مفهوم از آیه قرآن کریم است که می‌فرماید: زمانی که انسان خود را بی‌نیاز از خداوند بداند و احساس بی‌نیازی کند، طغیان می‌کند و به استبداد و دیکتاتوری روی می‌آورد. به این ترتیب ظالم و سلطه‌گر می‌شود. در واقع این طغیان منشأ همه حکومت‌های استبدادی و دیکتاتوری است. چون در برابر کسی پاسخگو نیست. به همین دلیل است که امام خمینی بعد از پیروزی، حکومت جمهوری را انتخاب کردند. به هرحال ایشان دو هفته در امریکا به تحقیق و تفحص پرداختند. سپس عازم ژاپن شدند و درنهایت به ایران بازگشتند. بعد از ورود از سوی ساواک دستگیر شدند و تا سال ۱۳۵۷ که انقلاب پیروز شد، در زندان بودند.»