واکنش مراجع تقلید به انتقال جنازه رضاخان به قم/ عدم استقبال عمومی از جنازه رضاخان

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ ضدیت رضاخان با مذهب و نهاد روحانیت واقعیت غیرقابل انکاری بود. از این رو رژیم پهلوی برای وجهه‌سازی خود تلاش داشت تا با استفاده از علما جنازه وی را به اماکن مقدس همچون نجف و یا قم ببرد که این توطئه‌ها با فعالیت‌های فدائیان اسلام و هوشیاری مراجع تقلید به شکست انجامید. نواب در نجف با انتشار مقاله‌ای تحت عنوان «صیحه آسمان نجف» علما و روحانیون را نسبت به این اقدام آگاه کرد و در قم هم با سازماندهی فدائیان اسلام به مبارزه با این توطئه پرداخت.

در همین رابطه در کتاب «رهبری به نام نواب» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده آمده است: محمدرضا پهلوی تصمیم گرفت در سال 1329 جسد رضاخان را به ایران آورد و پس از تشییع در قم، در شهر ری در مقبره­ از پیش ساخته شده دفن کند.

نواب با شنیدن این خبر بلافاصله خود را به قم رساند. آن روزها فدائیان اسلام در قم به رهبری سید عبدالحسین واحدی - مرد شماره دو فدائیان اسلام-  نفوذ و قدرت بسیاری داشت. نواب ابتدا پس از درس آیت‌الله بروجردی در مدرسه فیضیه شروع به صحبت کرد و از مظالم رضاخان برای طلبه‌ها گفت: «ارواح شهدای ما منتظر آن روزی هستند که بتوانیم انتقام خون آن‌ها را حداقل از بازمانده­ او بگیریم این کار را نکردیم هیچ، ناظر آوردن جنازه او هم باشیم!»

ضمن آن که سید عبدالحسین واحدی با سخنان آتشین خود در مدرسه فیضیه و صحن مطهر حضرت معصومه(س) مردم را به مخالفت با تشییع جسد رضاخان در قم وا می‌داشت فدائیان اسلام فعالانه در کوشش بودند و اعلامیه‌ها را پخش می‌کردند. «محمدمهدی عبدخدایی» در خاطرات خود می‌گوید: مرحوم واحدی بعدها برای من گفت: «وقتی قرار شده جنازه را به قم بیاورند نواب صفوی گفت: نباید این جنازه را به قم ببرند و باید کاری کرد. در قم روحانیت باید عکس‌العمل نشان بدهد، یا لااقل اقدامی به نفع دستگاه نکند.

من شنیده بودم که شاه «قائم‌مقام الملک رفيع» را پیش مراجع چهارگانه قم فرستاده بود. در آن زمان مراجع مورد توجه مرحوم آیت‌الله العظمی حجت، آیت‌الله العظمی سید محمد خوانساری، آیت‌الله العظمی سید صدرالدین صدر و آیت‌الله العظمی بروجردی بودند. معروف است آیت‌الله حجت وقتی که می‌خواست به حرف گوینده‌ای اعتنا نکند می‌گفتند نمی‌شنوم، قائم‌مقام‌الملک رفیع هر چی می‌رود می‌گوید آقا، جنازه اعليحضرت رضاشاه می‌آید، اعلیحضرت نظرشان این است که یکی از مراجع بر او نماز بخوانند. مرحوم آقای حجت با دست اشاره می‌کند که نمی‌شنوم.

قائم‌مقام‌الملک رفيع وقتی می‌بیند که آقای حجت آماده گوش دادن به حرف او نیست، می‌رود پیش مرحوم آیت‌الله سید صدرالدین صدر و مرحوم آیت‌الله صدر با لهجه عربی می‌گوید: «قبیح است، قبيح است». قائم مقام الملک رفیع با ناراحتی از خانه ایشان بیرون می‌رود و پیش مرحوم آقاسید محمد تقی خوانساری می‌رود. آیت‌الله خوانساری پیشکارش را صدا می‌کند و می‌گوید که بیا به این آقا بگو برود بیرون!

این سه مرجع هماهنگ بودند و در حقیقت عکس‌العمل واحد داشتند. وقتی پیش مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی می‌روند، ایشان می‌گوید: صلاح نیست من نماز بخوانم، شرایط قم ایجاب نمی‌کند که من نماز بخوانم. 

روز آوردن جنازه رضاخان به قم، تمام درس‌های حوزه تعطیل شد و آیت‌الله العظمی بروجردی هم از شهر خارج شدند. هیچ کسی در مراسم شرکت نکرد. دربار مجبور شد تا در اقدامی نمایشی عده‌ای از خدام آستانه را به لباس روحانیت ملبس کند تا به عنوان روحانیون و علمای قم به جنازه احترام رسمی کنند. با تدابیر و اقدامات فدائیان اسلام در قم آرزوی دیرینه شاه عملی نشد و جسد رضا خان به تهران انتقال یافت.