پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی - سیدمحمدجواد قربی؛ آیت‌­الله سید اسدالله مدنی در دوران نهضت‌اسلامی به دلیل استمرار و شدت مبارزه علیه رژیم‌پهلوی، همواره در مناطق دور از پایتخت در تبعید به‌سر می‌برد. او با ایمان راسخ به اهداف و آرمان­‌های نهضت همواره در سخت­‌ترین شرایط به تبلیغ و ترویج معارف انقلاب همت می‌گمارد و با وجود حضور زمان اندک در بندرکنگان، به فعالیت‌های سیاسی و انقلابی مشغول بود. با توجه به اهمیت فعالیت‌های شهیدمدنی در دوران تبعید در جنوب کشور، در این مقاله تلاش خواهد شد تا به بررسی فعالیت‌های انقلابی وی طی تبعید در بندرکنگان پرداخته شود.

توزیع پیام‌ها، بیانیه و اطلاعیه‌های امام‌خمینی

آیت‌الله مدنی طی دوران مبارزات خود همواره از رهبری نهضت تبعیت داشت و به دلیل رشد معارف انقلاب‌اسلامی، در هر شرایطی بسترهای نشر و پخش پیام‌های امام‌خمینی را فراهم می‌کرد تا مردم مناطق مختلف کشور با اندیشه‌ها و اهداف انقلاب آشنا شوند. 

عبدالحسین بحرینی‌نژاد در این خصوص اشاره می‌کند؛ «در دیداری که در بندرکنگان با آیت‌الله مدنی داشتیم او تاکید داشت که برای توزیع و پخش اطلاعیه‌های امام‌خمینی(ره) چند نفر کمک‌های مردمی را جمع‌آوری کنیم تا در اسرع وقت اقدام نماییم. او توصیه می‌کردند سعی کنید اطلاعیه‌ها را در سطح وسیعی توزیع نمایید تا افراد بیشتری در جریان انقلاب و پیام‌های امام قرار گیرند»[1].

هدایت و رهبری مبارزات سیاسی مردم منطقه

شهید‌مدنی بعد از ورود به بندرکنگان تلاش داشت تا فعالیت‌های سیاسی را مدیریت و رهبری نماید[2]. جواد عباسی می‌گوید: «اهالی دیر جمع می‌­شدند و می­‌رفتند خدمت آقا و آقای مدنی ارشاد می­‌فرمودند و راهنمایی می‌کردند و اخباری از وضعیت رهبری که امام بودند به ما ارائه می­‌دادند و ما هم گزارش­‌هایی از وضعیت منطقه خودمان به او ارائه می­‌دادیم. آیت‌الله مدنی هم هر دفعه راهنمایی می­‌فرمودند که شما برای ادامۀ مسیرتان چه‌کاری باید بکنید»[3].

سیداسدالله مدنی حتی به هدایت شخصیت‌های مبارز سیاسی از سایر نقاط استان بوشهر می‌پرداخت و در زمانی که انقلابیون به دیدارش می‌آمدند، از راهنمایی‌های وی در نحوه مبارزه سیاسی علیه رژیم بهره می‌بردند[4]. 

اکبر اندیشگر از فعالان انقلابی منطقه در این خصوص می‌گوید: «حضور شهید مدنی در استان بوشهر و شهرکنگان تحول اساسی در مبارزات مردم استان بوشهر بویژه شهرهای دیر، کنگان و روستاهای اطراف به وجود ­آورد، مبارزان مرکز استان بوشهر در کنگان حضور پیدا می‌کردند. شهر کنگان و محل اقامت شهید مدنی (مدرسه علمیه کنگان) یک حال و هوای دیگری به خود گرفت. با حضور شهید‌مدنی، روحانیون منطقه به یک تلاطم ویژه افتادند و او نقش اساسی خود را در هدایت و رهبری مردم منطقه ایفا  نمود»[5].

برگزاری جلسات تفسیر قرآن

یکی دیگر از ابتکارات شهیدمدنی برگزاری جلسات تفسیر قرآن بود. آقای عظیم عظیم پناه از انقلابیون سرشناس بندر کنگان اشاره می‌کند که شهید‌مدنی از بدو ورود به بندر‌کنگان در منزل شیخ عباس‌عاشوری اقامت نمود و با وی در فعالیت‌های مذهبی همکاری داشت[6]. آیت‌الله مدنی روزها در مدرسه علمیه کنگان به تدریس قرآن می‌پرداخت. همچنین ظهرها در مسجد جامع و شب‌ها در مسجد کوزه‌گری نماز جماعت می‌خواند[7].

آیت‌الله مدنی در جلسات تفسیر قرآن و اخلاق خود مباحثی را مطرح می‌کرد تا ذهن افراد شرکت کننده در جلسات آماده مقایسه و تطبیق شرایط حال (رژیم پهلوی) با آموزه‌های اسلامی و حکومت عدل علوی را داشته باشد. از این رو، از تفسیر قرآن برای ترسیم وضعیت مطلوب حکومت‌اسلامی و نقد حکومت‌های ظالم و ستمگر بهره می‌برد.

تلاش برای رشد آگاهی سیاسی و بصیرت مردم کنگان

در خصوص نقش آیت‌الله مدنی در دوران تبعید اشاره شده است که: «این عالم مجاهد به هرجا قدم می‌گذاشت، روح انقلاب و مبارزه را به همراه خود به آنجا وارد می‌کرد. او مجسمه تقوا، منادی‌انقلاب، پیام‌آور بیداری و جنبش و مبلغ اسلام راستین بود. بر این اساس، حضور هرچند کوتاه وی در بندر کنگان نیز تأثیر خوبی در میان مردم این شهر  گذاشت»[8].

حضور شهید‌مدنی در هر منطقه‌ای به دلیل سخنرانی‌ها، مواضع و سخنان آگاهی بخش منجر به رشد سیاسی و بیداری مردم می‌شد و همانطور که جواد عباسی اشاره می‌کند «مردم مخصوصاً از شهرستان دیر بیشتر از کنگان می‌­رفتند سراغ شهید‌مدنی. رژیم‌پهلوی متوجه شد که اینجا هم یک نقطه آغازی شده و روشنگری­‌های آقا باعث شده که مردم روشنگری‌­­ها را متوجه شوند و حلقه‌­هایی بر ضد رژیم تشکیل شود و جمعیت بیشتر ]نزدیک او[ می­شد»[9].

حاج ابراهیم بحرانی اشاره می‌کند که شهید‌مدنی؛ «باعث شد مردم منطقه بیدار و آگاه شوند و حتی کسانی هم که در شک و شبهه بودند بر آنها روشن شد که این رژیم خائن و ستمکار است که حتی به مجتهدین ما هم رحم نمی‌کند، شهیدمدنی باعث بیداری مردم منطقه‌جنوب خصوصاً دیر و کنگان شد»[10]. ثمره اقدامات شهیدمدنی و شیخ عباس‌عاشوری در بندر‌کنگان منجر به «دعوت عمومی به قیام علیه رژیم‌پهلوی گردید»[11].

تلاش برای حفظ وحدت شیعه و سنی

آیت‌الله مدنی با توجه به حضور حداکثری اهل‌سنت در بندر‌کنگان، همواره رویکرد تقریبی داشته و تلاش می‌کرد وحدت بین فرق اسلامی حفظ شود. همین رویکرد وی باعث شد تا اهل‌سنت هم در جلسات او شرکت داشته باشند. 

به روایت یکی از انقلابیون منطقه،«رژیم پهلوی خیال می‌کرد با تبعید شهید‌مدنی به منطقه سنّی‌مذهب کسی از او استقبال نخواهد کرد. اما حضور وی در منطقه تحولات اساسی به وجود آورد. و برادران اهل‌سنت نیز حضور داشتند»[12].

 براساس گفته‌های مبارزین‌انقلابی بندر‌کنگان و دیر، شهید‌مدنی «تأکید داشتند و می‌­گفتند با هم متحد باشید و هدف همۀ شما مبارزه با رژیم باشد. همین طور هم بود، همۀ مردم برای مبارزه یکدست بودند»[13].

نقش آیت‌الله مدنی در مبارزات انقلابی در بندر دیّر

آیت‌الله مدنی زمانی که در کنگان بود، اهالی دیر هر روزه به دیدار با او می‌آمدند و از نصایح و رهنمودهای وی بهره می‌گرفتند و مدیریت شهید‌مدنی در این زمینه عامل تغییر و تحول روحی و معنوی در جوانان دیر شد تا جایی که از اولین اعتراضات گسترده ضد رژیم پهلوی در این شهرستان انجام شد[14]. 

مردم این شهر در حمایت از آقای‌مدنی و نهضت امام‌خمینی شعارهای ضد‌پهلوی سر می‌دادند و در هنگام بدرقه آیت‌الله مدنی از کنگان و دیر، مردم دیر راهپیمایی و تظاهرات گسترده‌ای علیه رژیم پهلوی به راه انداختند[15].

یکی از خصوصیات آیت‌الله مدنی، تزریق روحیه ایثار، شهادت و شجاعت انقلابی در منطقه کنگان و دیر بود و براساس خاطرات انقلابیون این منطقه، بعد از حضور آقای مدنی در آنجا رفتار مردم نسبت به رژیم پهلوی شجاعانه‌تر شده بود. دکتر عسکرجلالیان اشاره می‌کند؛ «من یادم هست وقتی که حضور حضرت‌آیت‌­الله مدنی را در آنجا داشتیم بعد از آن شهامت و جرأت بیشتری در مردم ایجاد شده بود و مردم احساس می­‌کردند که لطف خدا و امداد الهی شامل حالشان شده و می­‌توانند با جرأت و شهامت بیشتری در خیابان­‌ها و کوچه‌­ها و محله­‌ها حاضر شده و حرف بزنند و شعار بدهند»[16].

پی‌نوشت

[1]. عبدالحسین بحرینی نژاد، احمد و سمنبر لاله های سرخ بندر؛ نگاهی به رخدادهای انقلاب اسلامی در بندر دیر، قم، نشر موعود اسلام،1392، ص155.

[2]. مصاحبه نگارنده با حاج عظیم عظیم پناه، ، 6 اردیبهشت 1399.

]3]. مصاحبه نگارنده با جواد عباسی مورخ 6 اردیبهشت 1399.

[4]. رضا بسطامی و داود  قاسم پور، زندگی و مبارزات آیت الله شهید سیداسدالله مدنی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385، ص117.

[5]. مصاحبه نگارنده با حاج اکبر اندایشگر مورخ 31 اردیبهشت 1399.

[6]. مصاحبه نگارنده با حاج عظیم عظیم پناه، ، 6 اردیبهشت 1399.

[7]. مرکز بررسی اسناد تاریخی، شهید آیت الله سیداسدالله مدنی، تهران، انتشارات مرکز بررسی اسناد تاریخی،1377، ص567.

[8]. داود رضایی چراتی، «یار امام، معلم اخلاق (مروری بر زندگی و مبارزات شهید سید اسدالله مدنی)»، فصلنامه حضور، شماره82.

[9]. مصاحبه نگارنده با جواد عباسی مورخ 6 اردیبهشت 1399.

[10]. مصاحبه نگارنده با حاج ابراهیم بحرانی، مورخ 1خرداد 1399.

 [11]. عباس عاشوری، بیوگرافی فعالیت های قبل از انقلاب از سال 1343 الی 1357، بی جا، 1363، ص1.

[12]. مصاحبه نگارنده با حاج اکبر اندایشگر مورخ 31 اردیبهشت 1399.

[13]. مصاحبه نگارنده با حاج ابراهیم بحرانی، مورخ 1خرداد 1399.

[14]. مصاحبه نگارنده با عبدالحسین بحرینی نژاد، مورخ 27 اردیبهشت 1399.

[15]. عبدالحسین بحرینی نژاد، دیّر فرزند ناشناس خلیج فارس، قم، انتشارات موعود اسلام،1394، ص209.

[16]. مصاحبه نگارنده با دکتر عسکر جلالی، مورخه 9 اردیبهشت 1399.