پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ مهر 57 اوج حضور فرهنگيان،
معلمان و دانش‌آموزان در مخالفت با رژیم پهلوی
بود. شهرهای مختلف کشور با برپایی تظاهرات نسبت به این امر مبادرت می‌ورزیدند. شهر
خرم‌آباد نیز در مبارزات فرهنگيان و دانش‌آموزان در اين ماه با تقديم سه شهيد،
ترويج اعتصاب، دست زدن به راهپيمايى،
در خواست و پى‌گيرى خواسته‌هاى
خويش، هم‌چنين ساماندهى
تظاهرات هر روزه و بى‌وقفه،
راهپيمايى كردن را در ميان مردم
نهادينه كردند و نه تنها خرم‌آباد
كه بيش‌تر شهرهاى استان لرستان را
به حركت در آوردند. در این زمینه در جلد دوم کتاب «انقلاب اسلامی در لرستان»
که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده در رابطه با خروش فرهنگیان و دانش‌آموزان
می‌خوانیم:
15 مهر 1357 نخستين روز هفته، شهر خرم‌آباد يكپارچه تعطيل بود و نه تنها معلمان و دانش‌آموزان به اعتصاب خود ادامه دادند كه بازار، مغازه‌داران و كارمندان ديگر ادارات به هم‌دردى با فرهنگيان دست از كار كشيدند. مصادف شدن اين روز با روز پليس و پيش‌بينى مقامات امنيتى مبنى بر اعتراض مردم به چنين مناسبتى، سبب شد تا از همان لحظه‌هاى آغازين روز شهر به اشغال نظاميان درآمد و تانك‌ها و زره‌پوش‌هاى ارتش در خيابان‌ها مستقر گرديدند.
با اين وجود، تظاهرات پراكنده‌اى در نقاط مختلف خرم‌آباد از جمله خيابان 6 بهمن و خيابان شاه‌بختى روى داد كه با دخالت پليس سركوب شد. تظاهركنندگان خيابان شاه‌بختى به اداره كل تعاون و امور روستاهاى لرستان حمله بردند و آن‌جا را به آتش كشيدند. در اين حادثه، تمام اسناد موجود در آتش سوخت. هم‌چنين در اين روز خبر شهادت سعيد امان‌اللهى بهاروند در شهر پخش شد كه بر خشم مردم افزود.
در اين روز بازتاب رويدادهاى خرم‌آباد در ديگر شهرهاى استان نمود پيدا كرد. در بروجرد مردم، بويژه بازاريان و فرهنگيان دست از كار كشيدند و به راهپيمايى پرداختند. اين راهپيمايى تا ظهر آرام بود ولى از ساعت 3 بعدازظهر به بعد به خشونت گراييد. خبرنگار كيهان رويدادهاى بروجرد را چنين گزارش نموده است:
« اوايل صبح، دانش‌آموزان مدارس و انستيتو تكنولوژى و ساير مؤسسات آموزشى به همراه معلمان خود مقابل آموزش و پرورش بروجرد اجتماع كردند و سپس به راهپيمايى در شهر پرداختند. تظاهركنندگان در حالى كه چندين زن و دختر پيشاپيش آنان در حركت بودند، از خيابان‌هاى بهار شاهپور، پهلوى، صفا و بحرالعلوم گذشتند و هنگام عبور از مقابل مدرسه علميه چند تن از روحانيون و گروه‌هايى از مردم به آنان پيوستند. اين تظاهرات در ساعات پيش از ظهر به آرامى انجام شد و ساعت 1 بعد از ظهر پايان يافت، ولى در ساعت 3 بعد از ظهر تظاهرات مجددا آغاز شد و پليس با استفاده از ماشين آب‌پاش و شليك تير هوائى اقدام به متفرق كردن تظاهرات‌كنندگان كرد.
در اين هنگام شيشه‌هاى
اداره آموزش و پرورش، چند بانك و يك مشروب‌فروشى
شكسته شد و اتومبيل آموزش و پرورش آتش زده شد و يك دستگاه اتومبيل آتش‌نشانى و يك
سوارى صدمه ديد. در جريان اين تظاهرات، گروهى توسط مأموران انتظامى بازداشت شدند و
گروهى از روحانيون طى سخنرانى‌هاى
خود به سوء رفتار مقام‌هاى
دولتى عراق و كويت نسبت به حضرت آيت‌الله العظمى خمينى اعتراض كردند. از صبح امروز
نيز كاميون‌هاى حامل نيروهاى
انتظامى در نقاط حساس شهر مستقر شده‌اند
و بازار و مغازه‌هاى خيابان بروجرد
تعطيل است».
گزارش‌گر
اطلاعات نيز گزارش مفصلى از وقايع اين روز بروجرد ثبت كرده است: «شهر كوهدشت هم
وضعيتى همانند داشت و 4 هزار نفر از فرهنگيان، دانش‌آموزان
و اهالى اين شهر تظاهرات آرامى به راه انداختند و خواستار آزادى كامل فرهنگيان
شدند. هم‌چنين، طى تلگرافى به
نخست‌وزيرى ده روز مهلت براى برآورد خواسته‌هاى
خويش تعيين نمودند».
16 مهر 1357 شهر خرم‌آباد با وجود تدابير شديد امنيتى و حضور ارتش در خيابان‌ها شاهد تظاهرات گسترده‌اى بود كه طى آن مردم و پليس به زد و خورد با يكديگر پرداختند. چند ساختمان دولتى و بانك در ميدان سعدى به آتش كشيده شد و تظاهركنندگان با آتش زدن بشكه‌هاى قير و توده‌هاى هيزم، راه را بر مأموران بستند. تا ساعت 10 صبح در نتيجه پرتاب سنگ از سوى تظاهركنندگان، دو مأمور و يك افسر پليس مجروح گرديد. هم‌چنين در ساعت 11:45، تظاهركنندگان يك دستگاه اتومبيل شهربانى را در هم خرد كردند.
شهر
بروجرد نيز تعطيل بود و مردم دست به تظاهرات زدند كه در چندين نقطه ميان مردم و
پليس درگيرى رخ داد. خساراتى به ساختمان‌هاى
دولتى وارد آمد و پليس اقدام به تيراندازى هوايى نمود. در اين درگيرى‌ها
شيشه‌هاى اداره‌ى
برق منطقه‌اى بروجرد شكسته شد و
تا روز بعد شهر در حالتى غير عادى قرار داشت. پليس و ارتش نيز در خيابان‌ها
مستقر شدند. كارمندان اداره
پست بروجرد از جمله اعتصابيون اين روز بودند.
در
اليگودرز هم فرهنگيان دست به اعتصاب زدند و از حضور در كلاس‌ها
خوددارى نمودند. شهر كوهدشت صحنه درگيرى
مردم و پليس بود؛ مغازه‌ها،
بازار و ادارات تعطيل شد و فرهنگيان دست به راهپيمايى
زدند؛ شعبه‌هاى بانك ملى،
صادرات، سپه هم‌چنين دفتر حزب
رستاخيز و چندين اداره دولتى مورد حمله
تظاهركنندگان قرار گرفت. اين تظاهرات با دخالت پليس و تيراندازى هوايى پايان يافت.
17 مهر 1357 پيش از ظهر تظاهرات پراكنده‌اى در خيابان‌ها و محلات مختلف شهر خرم‌آباد برپا شد و تظاهركنندگان تنها به سر دادن شعار پرداختند. بعد از ظهر، تظاهرات سازمان‌يافته و گسترده‌تر شد، به‌طورى‌كه بيش‌تر نقاط مركزى شهر را از خيابان 6 بهمن تا ميدان سعدى در برگرفت. جز فروشگاه‌هاى مواد غذايى، بازار و ادارات تعطيل بودند. پليس براى پراكنده ساختن تظاهركنندگان از گاز اشك‌آور استفاده كرد و مردم نيز ناگزير به آتش‌افروزى پرداختند. در خيابان سعدى اتومبيلى را به آتش كشيدند و شيشه‌هاى چندين بانك و اداره را هم شكستند. كانون ديگر تظاهرات اين روز خيابان 6 بهمن و پايگاه مسجد علوى بود. در اين قسمت تظاهركنندگان به بانك ملى و ساختمان شماره 3 اداره بهدارى و بهزيستى يورش بردند و خساراتى وارد نمودند. در محله پشت بازار هم نزديك به ده‌هزار نفر از مردم و فرهنگيان اجتماع كردند و در خيابان‌هاى كمربندى و باجگيران راهپيمايى نمودند. درگيرى‌ها تا ساعت 9 شب ادامه داشت كه با تيراندازى نظاميان پراكنده شد.
در اين روز گروهى زخمى و دستگير شدند. هم‌چنين از آغاز درگیرى‌هاى مهر ماه تا هفدهم اين ماه، شمار زخميان نيروهاى انتظامى به 26 تن رسيد كه 16 نفر آنان بسترى گرديدند. هم‌زمان با اوج‌گيرى مبارزات خيابانى مردم، پرونده دو تن از روحانيون تبعيدى، به‌نام سيد فخرالدين رحيمى و محمدمهدى روشنى كه به ايرانشهر و زابل تبعيد شده بودند، در شعبه اول دادگاه استان لرستان تجديد نظر شد و حكم برائت ايشان صادر گرديد. بازگشت روحانيون تبعيدى مردم را به ادامه راه و پيروزى نهضت اميدوارتر و مصمم‌تر ساخت. هم‌چنين آمدن آنان و تشكيل دوباره هسته رهبرى نيروهاى مذهبى خرم‌آباد، حركت‌هاى مردمى را سازمان‌يافته و هدفمندتر نمود.
شهر
بروجرد نيز شاهد گسترش اعتصاب كاركنان دولتى و درگيري‌هاى خيابانى بود. مدارس،
كاركنان اداره امور اقتصاد و دارايى و تعاونى‌هاى
روستايى، هسته اصلى اعتصابيون بروجرد در اين روز بودند. هم‌چنين
در نتيجه درگيرى‌هاى عصر روز هفدهم
بروجرد فروشگاه تعاونى فرهنگيان واقع در خيابان بحرالعلوم در آتش سوخت.
18
مهر 57 از 8 صبح تا 8 شب تظاهرات و درگيرى در سراسر محلات شهر ميان مردم و پليس در
جريان بود. كاركنان ادارات دولتى در اعتصاب به سر مى‌بردند
و شهر تعطيل بود. تظاهركنندگان ضمن سردادن شعارهاى ضد حكومتى شيشه‌هاى
دادگسترى، شهردارى، سازمان تعاون روستايى، خدمات درمانى، بانك‌هاى
صادرات تهران و رفاه كارگران را شكستند. هم‌چنين
كابل‌هاى ميكرو ويوى مخابرات و
ساختمان دادسرا واقع در خيابان شاه‌بختى
را آتش زدند. پليس اقدام به استفاده از گاز اشك‌آور نمود و تظاهركنندگان با آتش
زدن لاستيك اتومبيل در خيابان‌ها
با پليس مقابله كردند. سرانجام با تيراندازى نيروهاى انتظامى و ارتش تظاهركنندگان
پراكنده شدند.