مرکز اسناد انقلاب اسلامی

نهضت مشروطیت از مقاطع مهم و حساس تاریخ معاصر ایران به حساب می‏آید. این حركت به منظور مهار ظلم و ستم استبداد داخلی از یك سو و سلطه‏ی روزافزون خارجی از سوی دیگر، به زعامت و رهبری علما شروع شد. علما و مردم در این جنبش، با اهداف اسلامی جهت رفع ظلم و ستم خواستار تأسیس عدالتخانه بودند. یكی از رهبران برجسته‏ی این حركت در شیراز »آیت‏الله محمدباقر اصطهباناتی« می‏باشد. این فقیه و دانشمند ذوالفنون در جریان نهضت مشروطیت فارس نقش مهم و چشم‏گیری داشت، كه پس از شهادت توسط علما، مورخین و مشروطه‏خواهان به »شهید رابع« ملقب گردید. وی علاوه بر فقه و اصول در نجوم، ریاضی، طب، كلام، ادبیات هم استاد بود. از زندگانی و مبارزات و اندیشه‏های آیت‏الله اصطهباناتی اطلاعات اندكی در دست بود تا این‏كه به همت ستاد یادواره‏ی سرداران و پانصد شهید شهرستان استهبان تلاش‏هایی آغاز شد تا شخصیت شهدای گمنام این شهرستان مورد توجه قرار گیرند. ثمره‏ی بخشی از این همت و تلاش كتاب »شهید رابع« می‏باشد. این اثر در سه بخش به زندگی، حیات علمی، دیدگاه‏های اجتماعی، خصوصیات اخلاقی، مبارزات سیاسی اندیشه‏ها و نحوه‏ی شهادت و بازتاب شهادت آیت‏الله اصطهباناتی می‏پردازد. بخش دوم كتاب، به گزیده‏ای از آثار موجود وی و در بخش سوم ابتكارات فنی، ریاضی و هندسی اختصاص یافته است.