مرکز اسناد انقلاب اسلامی

در فرآیند انقلاب‌ها و جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی ، گروه‌ها و جریان‌های سیاسی ، با ماهیت و خط مشی متفاوتی مشاركت دارند. در به ثمر رساندن انقلاب شكوهمند اسلامی، نقش و جایگاه نیروهای مذهبی به لحاظ بسترسازی، سازماندهی و فعالیت‌های تشكیلاتی، از اهمیت به سزایی برخوردار بود. از میان گروه‌های سیاسی، هیأت‌های مؤتلفه‌های اسلامی، تنها تشكل و گروهی بود كه از همان ابتدا فعالیت‌های سیاسی ـ مذهبی خود را حول محور رهبری حضرت امام، علیه رژیم استبدادی پهلوی متمركز كرد. الگوی رفتاری و فكری هیأت‌های مؤتلفه‌ اسلامی در تاریخ تحولات سیاسی ـ اجتماعی ایران، منبعث از سلف خویش یعنی فداییان اسلام بود و حتی برخی از اعضای آن از جمله شهید مهدی عراقی، از فعالین جمعیت فداییان اسلام بودند و متناسب با شرایط و اوضاع و احوال سیاسی ـ اجتماعی رژیم، اقدامات متفاوتی در دستور كار قرار می‌دادند. هر چند به طور كلی رویكرد فرهنگی ـ مذهبی بر تمام فعالیت‌های سیاسی ـ اجتماعی آنها سایه افكنده بود اما برخی مواقع مخصوصا بعد از دستگیری و تبعید امام به تركیه، برخی از اعضای مؤتلفه برای پیشبرد اهداف خویش به تشكیل شاخه‌ی نظامی و اتخاذ خط مشی مسلحانه گرایش پیدا كردند و هر چند این رویه با مخالفت حضرت امام مواجه بود با این حال دست به اعدام انقلابی حسنعلی منصور بعد از تبعید امام خمینی از ایران زدند. بعد از این اقدام و با دستگیری اعضای اصلی و زندانی كردن آنها، برخی اعضای مؤتلفه كه بیرون از زندان بودند یا بعد از مدتی از زندان آزاد شده بودند، با سازمان مجاهدین خلق (قبل از انشعاب) به همكاری پرداختند. بعد از تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق، از ادامه‌ی همكاری با آنها خودداری كردند و در پوشش فعالیت‌های فرهنگی ـ مذهبی از جمله تأسیس مكتب تحقیقات و تبلیغات صادقیه، بنیاد رفاه و تعاون، مدرسه‌ی رفاه، شركت سبزه، شركت صحرا، شركت فیلم در خدمت دین و ... به فعالیت‌های سیاسی پرداختند و با نزدیك شدن به سال‌های پیروزی انقلاب و آزاد شدن اعضای اصلی آن از زندان در سال‌های 55 تا 56 ، همراه و همگام با رهبران انقلاب و مردم در پیروزی انقلاب ایفای نقش كردند.