شهر یزد از سرزمینهای كهن و تاریخی ایران زمین ، اولین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان است . به روایتی بنای این شهر به یزدگرد اول نسبت داده میشود . سرزمین یزد در نخستین سدهی اسلامی به دست مسلمانان افتاد و سرشناسترین فرد علوی كه به یزد آمد ، امامزاده سید جعفر است . پس از اسلام ، حكامی از سلسلههایی چون آل كاكویه ، اتابكان ، مغولان ، آل مظفر ، تیموریان ، صفویان ، افشاریان ، قاجار و پهلوی بر یزد حكومت كردند كه بعضی از آنها از جمله خاندان محمدتقی خان بافقی ، خدمات ارزندهای برای یزد انجام داده و آثار متعددی مثل باغ دولتآباد ، باغ ناصریه ، مدرسهی خان ، میدان خان ، حمان خان و بازار خان از خود به یادگار گذاشتند . در پارهای از متون قدیمی از یزد به " دارالعباد " یا " دارالعباده " یاد شده است و گویا قدمت آن به زمان سلجوقیان میرسد . این شهر به داشتن مردم صبور و سختكوش و صادق و ساده و متواضع و خداشناس و متدین شناخته شده و " قنات " ، " قنوت " و " قناعت " سه نماد فرهنگ عمومی بوده است . قیام مردم یزد بر ضد رژیم ستمگر پهلوی با رهبری شجاعانه و مدبرانهای آیتالله صدوقی و عشق و ارادت آنها به امام خمینی و سایر علما و روحانیون انقلابی به خوبی بیانگر درستی ویژگیهای فوق دربارهی چنین مردم و شهری است ؛ به طوری كه بدون اغراق یزد را باید یكی از كانونهای مهم پرورش ، رشد و سازماندهی انقلاب اسلامی دانست . هدف این نوشتار تبیین نقش و جایگاه شهر یزد در انقلاب اسلامی و توصیف و تحلیل تأثیر و نحوهی حضور در صحنه و مبارزهی اقشار مختلف مردم ، روحانی ، معلم ، كاسب ، تاجر ، دانشآموز ، دانشجو ، پزشك ، كارگر ، زن و مرد و ... بر ضد نظام ضد اسلامی پهلوی است . غفلت از این اقدام ، نابخشودنی و ظلم به مردم و علما و تمام مبارزان راه آزادی است . چگونه میتوان از توصیف و تحلیل لااقل گوشههایی از ایثار و فداكاری و جراحت و شهادت و خون و اشك و آه و داد و فریاد و شعار و شعور مردم این شهر تاریخی و مذهبی در طول دوران مبارزه با نظام ستمشاهی صرفنظر كرد ؟! البته آنچه در این كتاب رقم خورده ، توصیف و تحلیل صرفا بخشهای اندك و كوچكی از حجم گستردهی اقدامات و مبارزاتی است كه قبل و بعد و حین انقلاب در شهر یزد صورت گرفته و قطعا خالی از اشكال نیست . از این رو ، امید است كه صاحبنظران و پژوهشگران با تلاشهای علمی و پژوهشی خود نواقص و كاستیهای پژوهش حاضر را برطرف كنند و در جهت تكمیل و ارتقای آن بكوشند . مطالب این اثر در چهار بخش تنظیم شده است : بخش اول به بررسی و تحلیل سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی ایران از مشروطه تا رژیم پهلوی اختصاص دارد . در این بخش كوشش شده است به كمك پارهای اسناد و دیگر منابع در دسترس ، مهمترین وقایع محلی و نیز حوادث ملی و مركزی و تأثیر آنها بر یزد و چگونگی واكنش مردم یزد نسبت به حوادث مذكور ارزیابی شود . در بخشهای دوم و سوم به ترتیب نحوه و چگونگی مبارزه در دوران نهضت امام خمینی ( 1340-1356) و دورهی اوجگیری انقلاب ( 1356-1357) بررسی و تحلیل شده است . در بخش پایانی اوضاع و احوال و مهمترین حوادث بعد از پیروزی انقلاب در یزد تا سال 1361 ، زمان شهادت آیتالله صدوقی ، تبیین گردیده است . قسمت ضمائم نیز به گاهشمار حوادث مهم در یزد در طول چند دهه ، معرفی مدارس علمیه و مفاخر و شهدای یزد و بعضی از اسناد مهم مربوط به یزد اختصاص دارد .