اللهیار صالح، سیاستمدار دورۀ پهلوی، از رهبران حزب ایران و جبهه ملی ایران در 12 فروردین 1360ش درگذشت. به این مناسبت نگاهی به کارنامه او، بویژه فعالیتهایش در سالهای پایانی حکومت پهلوی و همزمان با فضای باز سیاسی داشته‌ایم.
کد خبر: ۸۸۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۱۲
به بهانه سال نو
در سالهای پس از 1342ش که مصادف با دستگیری، حصر و تبعید امام خمینی بود کارت تبریک‌های متعدد و متنوعی با کلیشه عکس امام خمینی به همراه نوشته‌ها یا شعارهای دینی و انقلابی توسط مبارزان چاپ و منتشر می‌شد که گزارش آنها در لابلای اسناد به جای مانده از ساواک در گنجینه اسناد مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چشم می‌خورد. اما یکی از این موارد نادر و دیده نشده کارت تبریکی است که در نوروز 1343 با عکس امام خمینی و دکتر مصدق به عنوان «رهبران آزادیخواه زندانی» منتشر شد.
کد خبر: ۸۸۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۰۱
به بهانۀ انتشار کتاب دکتر محمد مصدق: سرگذشت سیاسی
نام دکتر محمد مصدق در تاریخنگاری معاصر با وقایع مهم تاریخ معاصر ایران به‌ویژه نهضت ملی کردن صنعت نفت ایران گره خورده است. اما نام او در مطبوعات جهان غرب از 1330ش و با انتصابش به نخست‌وزیری به دو دلیل بسیار مطرح شد؛ نخست مخالفت بی‌سابقه‌اش به عنوان مجری قانون ملی کردن صنعت نفت با نفوذ انگلیس در ایران و دوم شیوۀ متفاوت نخست‌وزیری او که از بستر خود کشور را اداره می‌کرد. ارائه این بازنمایی از مصدق در فقدان زندگینامۀ جامعی از او زمینه‌ساز نگارش اثری شد که در ادامه معرفی شده است.
کد خبر: ۸۸۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۸
به بهانه سالگرد ملی شدن صنعت نفت
گزارش حاضر مروری خواهد داشت بر مهمترین آثاری که درباره نقش دستگاه‌های امنیتی غربی به ویژه آمریکا و انگلستان در سنگ‌اندازی و ممانعت از به نتیجه رسیدن نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران انجام شده است. بر خلاف دولتمردان انگلیسی که تقریباً از همان نخستین روزهای توطئه بر سر انجام کودتا و سرنگونی خشونتبار دولت مصدق اتفاق نظر داشتند، دودلی‌ها و تردیدها در جبهۀ آمریکایی تا آخرین لحظات هم (حتی نزد خود آیزنهاور) ادامه داشت.
کد خبر: ۸۸۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۷
گفتگو با دکتر محسن سراج؛
میزان تورم در زمان دکتر مصدق نزدیک ۶ درصد بود. بعد از دکتر مصدق شاهد تورم دو برابری هستیم. در سال ۵۶، کار به تورم ۴۰۰ درصد می‌‌رسد. در تمام صنایع، تجارت و خدمات در دوران دکتر مصدق رشد داشتیم. موازنۀ تجارت خارجی، برای اولین بار وآخرین بار، بدون نفت در تاریخ ایران در زمان دکتر مصدق مثبت است. اگر الان میگویند که دولت در حال فروپاشی اقتصادی بود و مردم در حال فقر وبدبختی بودند، اگر این دروغ‌‌هایی که دوستان میگویند درست بود، دیگر چه احتیاحی به کودتا وجود داشت؟ چه احتیاجی بود امریکا و انگلیس اینطور خود را با کودتا منفور کنند؟ صبر می‌‌کردند تا دولت مصدق سقوط کند. همین دولت تا زمان کودتا ۲۸ ماه روی کار بود.
کد خبر: ۸۸۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۶
به مناسبت سالگرد درگذشت دکتر محمد مصدق؛ دستورالعمل شهربانی و ساواک برای تشییع وی + سند
محمد مصدق پس از کودتای 28 مرداد 1332 از سمت نخست‌وزیری برکنار و پس از محاکمه در دادگاه نظامی به سه سال حبس محکوم شد. مصدق با تبعید به قلعۀ احمدآباد تا پایان عمر در آنجا محصور بود و در 14 اسفند 1345 براثر سرطان در 84 سالگی درگذشت ودر ملک شخصی خودش در احمدآباد دفن شد. نظارت ساواک و شهربانی رژیم پهلوی بر وضعیت مصدق نه تنها تا آخرین روزهای عمر او ادامه داشت بلکه برگزاری مراسم دفن و سالگرد وی نیز با کنترل و مراقبت همراه بود.
کد خبر: ۸۷۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۴
دیدگاه؛ گزارشی از یک کتاب
کتاب «مبارزه برای ایران» یک پژوهش عمیق و سرشار از جزئیات است که با توجه به ارزیابی تمام منابع و مصادر موجود در پی شناخت نقش آمریکا و بریتانیا در حذف دولت مصدق از ایران است.
کد خبر: ۸۵۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۱
ملی شدن صنعت نفت از نقاط درخشان مبارزات ملت ايران عليه استعمار و استبداد است. اين نهضت که با راهبری عناصر مذهبی و ملی توانسته بود دست دول بیگانه را از نفت ايران کوتاه کند به ناگاه با کودتای آمريکايی ـ انگليسی 28 مرداد 1332 متوقف شد. بدون شک اشتباهاتی که در جریان نهضت ملی به منصه ظهور رسید، در شکست این نهضت موثر بود. به انزوا کشاندن نیروهای مذهبی توسط جریان ملی‌گرا باعث از بین رفتن پایگاه اجتماعی مصدق شد و اعتماد بی‌رویه و بدون پشتوانه مصدق به آمریکا او را به ورطه سقوط کشاند. علاوه بر این، انحلال مجلس هفدهم توسط مصدق نیز در شکست نهضت نفت موثر بود.
کد خبر: ۸۳۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۸
آسیب شناسی جبهه ملی؛
روز 21 آبان 1328 «جبهه ملی ایران» رسما موجودیت خود را اعلام کرد. روند تشكيل و انحلال جبهه ملّى در تاريخ ايران، يكى از مهمترين مسائل سياسى عصر حاضر است كه تبعات گوناگونى را در مسير آينده حوادث كشور به دنبال داشت. این جبهه که با اهداف خاصی پدیدار شد، در ادامه مسیر خود متحمل اشتباهاتی شد که در نهایت خسارت های بزرگی را موجب گردید.
کد خبر: ۷۲۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۹
فریادهای یک مجتهد علیه امریکا در دهه سی
در 27 آبان ماه 1329 اصل چهار ترومن بین رژیم پهلوی و ایالت متحده امریکا امضا شد. پس از آن "سازمان اصل چهار ترومن" به ریاست ویلیام وارن مسئول اجرای مفاد مزبور شد. از جمله عالمانی که به مخالفت با اصل 4 ترومن پرداخت آیت‌الله سید نورالدین شیرازی رهبر حزب برادران شیراز بود. به باور وی «ضربه‌ای که اصل چهار ترومن به ما وارد کرد از شهادت شیخ فضل‌الله نوری زیان‌بارتر بود.» بعد از کودتای 28 مرداد 1332 نیز سید نورالدین نامه‌ای به سردار فاخر نوشت و تأکید کرد که مجلس باید این اصل را رد کند. وی جواب داد که ما قدرت این کار را نداریم. سید نورالدین شیرازی در آخرین کلام خود در اینباره گفت: «حال که چنین است من به نوبه خود این اصل را نقض می‌کنم.»
کد خبر: ۷۲۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۸
یكی از جاهای دیگری كه توطئه علیه نهضت را هدایت می‌كرد، دربار بود. لازم بود تا این مركز توطئه نیز مورد تهدید قرار گیرد. آیت‌اللّه كاشانی با هوشیاری سیاسی خود این موضوع مهم را نادیده نگرفت و لذا پس از ملاقات علاء با آیت‌اللّه در روز بیست‌وهشتم تیر ماه، با درایت مخصوص خود در فردای آن روز در نامه‌ای خطاب به علاء نوشت كه: «به عرض اعلیحضرت برسانید اگر در بازگشت دولت مصدق تا فردا اقدام نفرمایید، دهانه تیز انقلاب را با جلوداری شخص خودم متوجه دربار خواهم كرد».
کد خبر: ۶۹۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۸
اهواز
مرتضی کاشانی از فعالان نهضت ملی که به هنگام رخ‌داد قیام سی تیر در اهواز حضور داشت، خاطرات خود از آن روز را اینطور بازگو می‌کند: وقتی حادثه 30 تیر پیش آمد ما در بیمارستان راه‌آهن ساکن بودیم و اتاق داشتیم و از آنجا قیام سی تیر را زیرنظر داشتیم و کمک می‌کردیم. در این روز دولت از تانک استفاده کرد و مردمی را که به خیابان‌ها آمده بودند زیر می‌گرفتند. روز 30 تیر رفقای من در حضورم زیر تانک رفتند و کشته شدند. یکی از آنها پایش قطع شد و درگذشت و دیگری هم در فاصله پیاده‌رو و خیابان تانک از روی او رد شد.
کد خبر: ۶۹۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۸
روزنامه‌ها همان اوقات نوشتند: «وقتی شاه وارد خانة آیت‌الله کاشانی شد و سر و وضع خانه را که یک خانة قدیمی و کلنگی رنگ و رورفته بود دید، پرسید: این همان خانه‌ایست که طی چند سال اخیر مرکز تحریکات و مبارزات علیه من و دستگاه سلطنت بوده است؟! شاه سخت در شگفت می‌ماند که چطور آیت‌الله کاشانی با آن همه اسم و رسم و سروصدا و بیا و بروی که بعنوان مرجع مجاهد و قهرمان ضد سلطنت و ضد استعماری داشته است درچنین خانة محقری می‌زیسته...».
کد خبر: ۶۷۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
اسدالله صفا در گفتگو با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛
در آن زمان مرحوم نواب در نجف بودند. وقتی این مجله را خواند مجله را برای آیت‌الله العظمی حاج آقا حسین قمی برد. به ایشان گفت: حاج آقا حکم نویسنده این مجله چیست؟ حاج آقا حسین هم گفته بود بگذار من چند روزی این مجله را بخوانم بعد جواب را بهت می‌گویم. مرحوم نواب در زندان به من گفت دو الی سه روز بعد رفتم محضر حاج‌آقا حسین. ایشان به من گفت: هر کسی که این مجله را نوشته است حکم قتلش نه تنها برای تو بلکه برای هر مسلمانی واجب است. نواب بعد از این حرف حاج‌آقا حسین به حجره‌اش بر می‌گردد و وسایلش را جمع می‌کند و به دوستانش هم می‌گوید اگر من را ندیدید حلال کنید.
کد خبر: ۶۵۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۷
به بهانه سالروز کودتای 28 مرداد
به تازگی چاپ دوم کتاب «کودتای 28 مرداد 1332 در آیینه تصویر» از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر و روانه بازار شده است. این اثر در چهار فصل شامل تصاویر تاریخی با توضیحات و ملحقات مستند است.
کد خبر: ۶۰۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۸
به روایت اسناد
مقتضی است به مامورین مربوطه اکیدا دستور فرمائید نهایت مراقبت را به عمل آورند که از فرار سرلشگر زاهدی جلوگیری شود. چناچه تسامحی در این باب بعمل آید موجب مسئولیت شدید خواهد بود.
کد خبر: ۶۰۶۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۵
قیام سی تیر به روایت حسن گرامی
خبرگزاری يونايتدپرس به دنبال اين جريانات فوق گزارش داد: «سقوط چهار روزه حکومت قوام‌السلطنه نشان داد که ديگر ممکن نيست يک نهضت سياسی - ملی در خاورميانه که از طرف سازمان‌های مذهبی تقويت می‌شود در هم شکسته شود».
کد خبر: ۵۹۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۳۰
در مرداد ماه 1330 جمعى از سياسيون بجنورد به همراه ميهمانان آيت‌الله امامى، غافل از توطئه‌اى كه برايشان تدارك ديده شده بود، عازم بش‌قارداش شدند. جمع زيادى از افراد چماقدار، در يك حمله غافلگيرانه در حالى‌كه تعدادى مسلح به سلاح گرم آنان را حمايت مى‌كردند، هواداران ملى شدن صنعت نفت را مورد هجوم قرار دادند و آنها را شديداً مضروب و مصدوم ساختند.
کد خبر: ۵۶۹۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۲۷
کتابِ « مصدق ، سالهای مبارزه و مقاومت» نوشته سرهنگ غلامرضا نجاتی، به لحاظ «محتوایی» و «روشی» دارای نقدهای مهمی است. از جمله نقدهای محتوایی می‌توان به تحلیل‌های متاثر از گفتمان ِضدِ روحانیت، نگاه تک بعدی به جنبه‌های شخصیتی مصدق ، تحلیل‌های یک جانبه و نادرست از برخی جریانات، ارائه اطلاعات غیر جامع بر مبنای حقایق نیم‌بند، تقسیم بندی غیر منصفانه ناشی از موضع فکری نویسنده و... اشاره کرد. همچنین ضعف در روش پژوهش و اشکالات ارجاعی را می‌توان از نقدهای روشی این کتاب دانست.
کد خبر: ۵۶۴۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۲۹
عملکرد جبهه ملي ایران نشان می‌دهد که این جریان در مدت حدود 32 سال فعاليت پراکنده خود در ايران (آبان 1328 تا خرداد 1360) و حتي بعد از اين تاريخ در خارج از کشور با شکست‌ها و ناکامي‌هاي بسياري مواجه بوده است. فقدان برنامه منسجم، فقدان پایگاه اجتماعی، ضعف ایدئولوژیک، فقدان رهبری جریان‌ساز و کاریزماتیک، اعتماد بیش از اندازه به غرب و وابستگی برخی اعضاء به خارج، از جمله علل ناکارآمدی جبهه ملی است که مجموع این دلایل سبب شد جریان ملي‌گرايي عملکرد شايان توجهي از خود بروز ندهد. طی دهه‌های بعد نیز عدم جذب نيروهاي جوان و بالا رفتن سن فعالان سال‌هاي 1332 منجر به حذف تدريجي آنان از دایره سیاسی گرديد. ملي‌گراها پس از دوم خرداد 1376 در قالب نيروهاي ملي و ملي‌ـ مذهبي به فعاليت‌هايي دست زدند، اما اين دوران هم دوام زيادي نيافت و آنان دوباره به انزواي سياسي روي آورده و از صحنه سياسي ايران حذف شدند.
کد خبر: ۵۳۰۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۸/۱۹
