مرکز اسناد انقلاب اسلامی

یکی از اقشار آسیب‌پذیر در رژیم پهلوی زنان بودند، به طوری که از اسناد و منابع تاریخی برمی‌آید، این قشر همواره قربانیان سیاست‌های رژیم پهلوی بودند؛ به عنوان نمونه صاحب‌نظران معتقدند ارمغان کشف حجاب رضاخانی برای زنان ایرانی چیزی جز اسارت و زندان و مرگ نداشت. همچنین استفاده تبلیغاتی زنان در سینما، تلویزیون، مجلات و ... از دیگر اقداماتی بود که به شدت هویت زنان را خدشه‌دار کرد. استفاده رژیم از زنان برای پیش‌برد اهداف سیاسی از دیگر اقدامات رژیم برای تقابل با هویت زنان به شمار می‌رود. علاوه بر این تعداد زیاد بی‌سوادان در میان این اقشر نسبت به جمعیت از دیگر مواردی است که این قشر را در رژیم پهلوی به شدت آسیب‌پذیر کرده بود.

رژیم پهلوی که مدعی گسترش سواد و بسط آموزش در سطح کشور بود در این حوزه موفقیت چندانی کسب نکرد و نتیجه آن چیزی جز عقب‌ماندگی نبود. بنابر آمار موجود، در پایان عمر این رژیم، 68 در صد از بزرگسالان هنوز در بی‌سوادی به سر می‌برند و کمتر از 40 درصد از کودکان توانستند دوران دبستان را طی کنند. علاوه بر این میزان ناعدالتی سوادآموزی در روستاها نسبت به شهرها و زنان نسبت به مردان از دیگر عواملی است که عقب ماندگی رژیم پهلوی در زمینه سوادآموزی را عیان می‌کند. این در حالی است که براساس شواهد موجود، در همان دوران که رژیم پهلوی به شدت در حوزه سوادآموزی و آموزش عقب مانده بود، برخی کشورها همچون چین و کوبا وضعیتی به مراتب بهتر از ایران داشتند. از این رو بود که عقب‌ماندگی رژیم پهلوی در حوزه سواد مورد اذعان سفیر وقت انگلیس هم قرار گرفت. آنتونی پارسونز با ابراز تاسف اعلام می‌کند: «سيستم آموزش عموميِ در حال تکوين، از تقاضای روزافزون جامعه بسيار عقب‌مانده بود.» این عقب‌ماندگی به ویژه در میان روستائیان و نیز زن‌ها بیشتر خود را نشان می‌داد و ثابت می‌کرد طرح‌های رژیم پهلوی در این حوزه چیزی جز شکست به ارمغان نداشته است.