وظیفه مراکز اسنادی در آوردگاه جهاد تبیین چیست؟
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «جهاد تبیین» کلیدواژه‌ای است که طی سنوات اخیر، بارها در کلام رهبر معظم انقلاب اسلامی تکرار شده است. مقوله تبیین دارای وجوه چندگانه است. در دنیای امروز که ابزار گوناگونی برای قلب حقایق و تحریف واقعیت‌ها وجود دارد، «تبیین» معنای وسیع‌تری به خود می‌گیرد. یکی از این وجوه، تبیین تاریخی است.
مروری بر فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی نشان می‌دهد ایشان حساسیت قابل توجهی نسبت به مقوله تبیین تاریخی دارند. توجه ویژه ایشان در این زمینه، هشدار نسبت به تحریف واقعیت‌های تاریخی است. به تعبیر ایشان دشمن با همه ابزار و توان خویش به دنبال «جعل و دروغ‌پردازی» است. شاید یکی از آسیب‌های جعل و دروغ‌پردازی را بتوان در حوزه تاریخنگاری مشاهده کرد. در این حوزه اگر مورخ، مغرضانه حقیقتی را کتمان یا آن را قلب کند، مسیر فهم تاریخ را دچار انحراف خواهد کرد. در طول تاریخ نیز بارها گروهی از تاریخ‌نویسان با جعل واقعیت و یا عدم روایت تاریخ به طور عامدانه، موجب تحریف تاریخ شده‌اند. متاسفانه در ساده‌ترین مسائل تاریخی نیز این جعل و وارونه‌سازی موجب کتمان حقیقت شده است. به عنوان نمونه، در افواه عموم موضوع «ثابت ماندن قیمت خودکار بیک» در طول دوره نخست‌وزیری هویدا شایع است. حال اینکه تنها با تورق روزنامه‌های این دوره می‌توان شواهد غیرقابل انکاری از وضعیت نامساعد اقتصادی در دوره پهلوی و البته در دوران نخست‌وزیری امیرعباس هویدا را بازگو نمود.
یکی دیگر از وجوه تبیین تاریخی، مسئله شبهه‌زدایی است. این موضوع هم در آوردگاه تاریخنگاری به کار مورخ می‌آید. مورخ باید همت خویش را صرف یافتن پاسخ درست برای شبهات و انتقال آن به مخاطب کند. نسل امروز که در محاصره رسانه‌های گوناگون قرار دارد، بیش از همیشه در معرض پرسش است. تاریخ‌نگار باید حقایق را کشف و آن را به نسل امروز و آینده منتقل نماید. مثلا طی هفته‌های اخیر، پرویز ثابتی، یکی از مهره‌های اثرگذار دستگاه سرکوب و شکنجه رژیم پهلوی با تحریف تاریخ، درصدد تطهیر رژیم پهلوی برآمد. اگر اسناد جنایت‌های ساواک با شرح و تفصیل، به صورت مستند در اختیار مخاطب قرار گیرد، خود درباره حقیقت امر قضاوت خواهد کرد. متاسفانه کار به جایی رسیده که یکی از عوامل سرکوب دستگاه پهلوی که نام و امضایش پای صدها دستور شکنجه ثبت شده، خود را مدافع مردم جا می‌زند. و این یکی از بزرگترین آفت‌های تحریف تاریخ است.
ابزار تبیین تاریخی دیگر عنصر مهم و قابل اعتنا در پژوهش‌های تاریخی است. رهبر معظم انقلاب در یکی از بیانات خویش در این باره می‌فرمایند: «در جنگ‌های سخت با سلاح‌های قدیمی دیگر نمی‌شود جنگید. امروز با شمشیر و با نیزه و با این چیزها، نمی‌شود به جنگِ توپ و موشک و مانند این‌ها رفت. در جهاد تبیین هم همین جور است؛ با شیوه‌های قدیمی [نمی‌شود کار کرد].» در آوردگاه تبیین، تاریخنگاران نیز باید خود را به سلاح‌های نوین مجهز کنند. امروزه ابزار‌های گوناگونی برای انتقال مفاهیم تاریخی در دسترس مورخان است. آنان باید نگاه سنتی را کنار نهاده و از ابزار تاره برای تبیین تاریخی بهره گیرند. این موضوعی است که حضرت امام خمینی (ره) نیز در پیامی که در ۲۵ دی‌ماه ۱۳۶۷ خطاب به حجت‌الاسلام سید حمید روحانی دادند – و آن پیام مبنایی بر نامگذاری روز تاریخنگاری انقلاب اسلامی شد – بر آن تأکید می‌کنند. بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی بر استفاده مورخان از «صدا و فیلم» در روایت تاریخ تأکید و آن را امری مهم قلمداد می‌نمایند.
در این میان باید از کسانی که تاریخ را در راستای امیال طیف یا دسته‌ای خاص می‌نگارند و یا به تعبیر امام (ره) کسانی که «سر در آخور غرب و شرق دارند» نیز حذر کرد. متاسفانه امروز این قبیل افراد کم نیستند. آن‌ها واقعیت‌های تاریخی را در راستای اهداف خویش ذبح می‌کنند. در سنوات اخیر این افراد و گروه‌ها نیز در حوزه نگارش تاریخ فعال‌تر شده‌اند و اقدام به تولید محتوای تاریخی در قالب کتاب، فیلم، مصاحبه و ... کرده‌اند.
گرچه وظیفه مورخ در جهاد تبیین سنگین است، اما نهادهای متولی تاریخ و تاریخنگاری نیز وطایف مهمی بر دوش دارند. این نهاد‌ها که از جمله آن‌ها می‌توان به مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، پژوهشکده تاریخ معاصر و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اشاره کرد وظیفه دارند در عرصه جهاد تبیین، محققان و پژوهشگران تاریخ را حمایت کنند. هم سرعت ارائه اسناد، مدارک و داده‌های تاریخی به محققان اهمیت دارد و هم هزینه‌های مادی آن. مراکز متولی تاریخنگاری علاوه بر تسهیل شرایط تحقیق برای تاریخنگاران باید در این مسیر حامی آن‌ها باشند. مراکز اسنادی تنها مکانی برای آرشیو و نگهداری اسناد نیست؛ بلکه این مراکز باید به فکر ارائه اسناد به محققین و تاریخ‌پژوهان باشند.
خوشبختانه طی چند روز گذشته به بهانه بزرگداشت روز تاریخنگاری انقلاب اسلامی، فعالیت‌های امیدوارکننده‌ای از سوی نهادهای متولی این امر صورت گرفته است. از آن جمله در دیدار برخی تاریخنگاران و محققین جوان با مسئولین مرکز اسناد انقلاب اسلامی، نقطه‌نظرات قابل اعتنایی طرح شد. متولیان امر نیز قول‌هایی مبنی بر تسهیل دسترسی پژوهشگران تاریخ به مدارک آرشیوی دادند. نیز در آئین گرامیداشت روز تاریخنگاری انقلاب اسلامی که به همت مراکز تاریخی برگزار شد، نکات امیدوارکننده بسیاری وجود داشت که نشان می‌دهد، متولیان امر تاریخنگاری انقلاب درک درستی نسبت به مقوله تاریخ و تاریخنگاری دارند. امید که این همکاری و همفکری، موجب زدودن گرد تحریف از آئینه تاریخ شود و روح تازه‌ای بر کالبد تاریخنگاری انقلاب اسلامی بدمد. ان‌شاءالله.
