پنج تنِ بازداشتشده، اسماعيل وجدي، حسين مجمعالصنايع، سليمان صبوري، ميرزاحسين علوي و ميرزاعلينقي علوي بودند. بنابرگزارشي که ستوانيکم شاهين، فرمانده گروهان ژاندارمري سبزوار، به فرمانداري اين شهرستان ارسال کرد، سه نفر اخير با عزيمت به ششتمد از برگزاري انتخابات و در واقع از انتخاب نامزد متمايل به سياست شورويها توسط مردم جلوگيري كردند. فعاليتهاي آنان حتي به درگيري مسلحانه هم انجاميد. اين موضوع باعث شد تا ژاندارمري سبزوار وارد عمل گردد و پس از بازداشت و انتقال نامبردگان به شهرباني خواستار تبعيد آنان شود.
این ائتلاف حدود ۶۰ ساعت قبل از برگزاری انتخابات انجام شد. بدین ترتیب حزب جمهوری اسلامی و جامعه روحانیت مبارز تهران بر سر ارائه فهرستی مشترک در تهران - علیرغم تلاش بنیصدر برای تشدید اختلاف میان آنها - به توافق رسیدند.افزون بر دو گروه اصلی یاد شده، گروههایی مثل سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، بنیاد الهادی، نهضت زنان مسلمان، سازمان فجر اسلام، اتحادیه انجمنهای اسلامی شهر ری و انجمن اسلامی معلمان که گروههای همسو نامیده میشدند به آنان پیوستند. این همبستگی انتخابات ی به" ائتلاف بزرگ" مشهور شد.
یكی از رقبای روحانی ایشان كه كاندیدای جامعه روحانیت رشت نیز بود بالای تصویرش در پوستر تبلیغاتی جملهای از امامخمینی را نوشته بود كه: شكست روحانیت شكست اسلام است. آقای كریمی درارتباط با همین پوستر و پیام آن در یكی از رهنمودهایش به اعضای ستاد انتخابات یاش گفت: اگر فردا ـ روز انتخابات ـ سرصندوق بودید و مشاهده كردید كه یك شخصی آمد با دیدن آن پوستر به نفع همان آقا رأی داد شما به هیچ وجه ناراحت نشوید، نگران نباشید او در واقع به آرمانها و ارزشهای اعتقادی ما رأی میدهد. زیرا او براساس درك و باور خود به رهنمودهای امام و مقتدای خود عمل میكند یعنی پیروی از ولایتفقیه، كه همه ما در این انقلاب آن را پذیرفته و بدان گردن نهادهایم.
مجلس شورای ملی که از زمان تثبيت قدرت رضاشاه به يك مجلس فرمايشی تبديل شده بود، در دوران سلطنت محمدرضاشاه به يك مجلس فرمايشی مبتذل مبدل گردید. به گزارش فردوست در اين دورهها «نمايندگان مجلس با نظر شاه تعيين میشدند.» انتخابات مجلس چنان فرمايشی شده بود كه به وكلا «وكيل صندوقی» لقب میدادند. حتی گاه ملاك راه يافتن افراد به مجلس، مسائل جنسی بود. كاملاً پيداست كه چنين مجلسی در كجای عالم سير میكند، چه تفكری بر آن حاكم است و چه دردی را دارد و چنين مجلسی بود كه سازمان سيا در گزارشی تحقيقاتی كه در مورد ايران تهيه كرده بود در وصفش نوشت: «از زمانی كه شاه به قدرت مطلقهی خود دست يافت مجلس حكم مهر پلاستيكی سلطان را پيدا كرد.»
فریده دیبا مادر فرح میگوید: «مردم در انتخابات یا شرکت نمیکردند یا تعداد شرکت کنندگان فوقالعاده ناچیز بود. اگرچه انتخابات برگزار میشد، اما کسانی به مجلس میرفتند که از سوی نخستوزیر به اطلاع محمدرضا میرسید و محمدرضا، اسامی عدهای را تایید میکرد. این اسامی را ساواک تهیه میکرد. تلاش ساواک بر این بود که در شهرها و شهرستانها بگردد و افرادی را پیدا کند که ضمن وفاداری به نظام حکومتی، پسندیدگی محلی هم داشته باشند.»
احمدعلی مسعودانصاری گفت: در دوره رژیم پهلوی اگر میخواستیم رادیویی ترانزیستوری خریداری کنیم، جزء ثروتمندترین افراد دنیا به حساب میآمدیم، زیرا مردم فقیر بودند.
به گفته شریف امامی یکی از نخستوزیران محمدرضا پهلوی: آخر خود شاه تصمیم میگرفت چه کسانی نامزد وکالت مجلس باشند و چه کسانی نباشند و در حقیقت نمایندگان را خودشان دستچین میکردند.
در بسته کتاب شورای نگهبان٬ کتابهایی با عناوین نگهبان آرا،بررسی تطبیقی کارویژههای شورای نگهبان در ایران، فرانسه و آمریکا، و تاریخچه و جایگاه شورای نگهبان، توسط پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی معرفی شده است.
انتخابات تعیین نظام سیاسی ایران، تقریبا هیچ مورد مشابه دیگری ندارد. در همه کشورهایی که تجربه انقلاب سیاسی دارند، حداکثر شورای انقلاب یا عناوین مشابهی، در قالب جمع محدودی و آن هم در فاصله طولانی از زمان پیروزی، قانون اساسی را تدوین، و به آرای عمومی میگذارند. اتفاق دیگر حاصل از انتخابات فروردین 1358، ترکیب دین و سیاست در قالب نظام جمهوری اسلامی است. این تحول مهم در حالی رخ میداد که مدرنیته و تجدد، به ویژه از قرن هجدهم عملا دین را به پستو و انزوای اجتماعی سوق داده بود و در جامعه ایرانی که نزدیک به 150 سال از پیروی از الگوی مدیریت سیاسی دینگریز دم زده شده بود، نظام دینی مردم سالاری به حاکمیت عمومی رسید. نکته مهم دیگر در مورد جایگاه "جمهوریت" در نظام اسلامی است که برخلاف فهم رایج، در مکتب اندیشگی امام، جمهوریت یک مفهوم دینی و برآمده از تعالیم و سیره و سلوک پیشوایان اسلامی جامعه ماست.
براساس آماری كه "محمدحسین سرورالدین" معاون سیاسی وقت وزارت كشور در روز 13 مهر 60 ارائه داد ، در تهران حضرت آیتالله خامنهای از مجموع 2286333 رای، 2079951 رای یعنی 90 درصد كل آراء را به خود اختصاص داد. روز دوشنبه 13 مهرماه، سه روز پس از آغاز رایگیری و در پی شمارش آرا، نتایج قطعی انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری اعلام شد كه براساس آن، از مجموع 16 میلیون و 847 هزار و 717 رای ماخوذه، "آیتالله سیدعلی خامنهای" با كسب 16 میلیون و 8 هزار و 579 رای، یعنی معادل 95 درصد كل آراء به عنوان سومین رئیسجمهور ایران انتخاب شدند.
در نوروز 1363 و همزمان با شکلگیری فضای انتخابات ی در کشور، اعضای نهضت آزادی تلاش کردند تا چند کرسی را در مجلس شورای اسلامی تصاحب کنند اما زمانی که با نظارت استصوابی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند اقدام به هجمه علیه انتخابات ، مجلس و شورای نگهبان کرده و با تحریم انتخابات مردم را به عدم شرکت در انتخابات تشویق کردند. در چنین فضایی امام خمینی با دفاع از عملکرد شورای نگهبان فرمودند: «با داشتن علما و قانوندانها و حقوقدانان شورای نگهبان، ما آرام است دلهایمان برای اینکه در مجلس انشاالله مسائلی بر خلاف اسلام و بر خلاف مصالح مسلمین نخواهد گذشت. و اگر اشتباهی در مجلس واقع بشود شورای محترم نگهبان که در این دوره با کمال قدرت و استقلال عمل کرد در دورههای دیگر هم همینطور باشد و این ملت را و این دولت را و این کشور را به پیش ببرد.»
شهید رجایی در سال 1359 در آستانه انتخابات ریاست جمهوری امریكا گفت: «زمانی بود كه این موضوع برای كشورهایی مانند ایران اهمیت خاصی داشت چون سیاست ما به دولت امریكا متكی بود. اما سیاست جمهوری اسلامی ایران مستقل است و برای ما انتخاب ریگان و كارتر هیچ فرقی ندارد.»
آیتالله خزعلی عضو اسبق شورای نگهبان خطاب به بازرگان گفت: «ملت عزیز ما خیلی سنگین و با وقار با شما رفتار دارند، اما شما لجاجت به خرج میدهید، چون میترسم آینده تیرهتری داشته باشید. بهحمدالله در مقاطع حساس همه نهادها به خصوص شورای نگهبان ایستادهاند و نمیگذارند بنیصدر دیگری روی كار بیاید، ولو اینكه به قیمت جانشان تمام شود… ما از روی قانون عمل میكنیم. در قانون آمده است ریاست جمهوری باید ایرانی الاصل، مدیر، مدبر، شجاع و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی باشد، اما شما را متعهد به مبانی جمهوری اسلامی نیافتیم و شما مخالف ولایت فقیه هستید.»
در دوران سلطنت محمدرضاشاه، انتخابات معنای واقعی خود را از دست داده بود. انتخابات مجلس كه به مثابه اهرم تجلی اراده ملی بود، تحت سیطره حاكمیت و بالاخص شخص شاه قرار گرفت. برگزاری انتخابات آزاد در چنین شرایطی، سخنی گزاف و به دور از واقعیت بود.بدین ترتیب، انتخابات در زمان پهلوی، سازوكاری برای زیبا جلوه دادن ویترین حكومت بود؛ سازوكاری كه بیشتر در جهت تقویت پایههای قدرت شاه به كار میآمد و از كارایی و فلسفه وجودی خود منحرف شده بود؛ انتخابات ی كه از بالا و كانون قدرت، یعنی شخص شاه، هدایت و اجرا میشد.
پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی كه در خردادماه 1377 كار خود را آغاز كرد با شش واقعه تاریخی مهم همزمان شد. این حوادث عبارت بودند از: انتخابات ریاست جمهوری هفتم، استیضاح عبدالله نوری وزیر كشور وقت، استیضاح مهاجرانی وزیر فرهنگ و ارشاد، اصلاح قانون مطبوعات، حوادث كوی دانشگاه و قتل های زنجیره ای كه در نوشتار پیش رو به تفصیل مورد بررسی قرار خواهند گرفت.