رضا کیانیان: نمایش خیابانی کاری سیاسی است

پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ رضا کیانیان هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57، از بهمن ماه همان سال، اقدام به برپایی تئاتر خیابانی با عنوان « زندگی روزمره یک افسر ارتش» کرد که تا اردیبهشت 58 ادامه یافت. این نمایش، در پارکها، دانشکده ها و خیابان ها اجرا شد.

روزنامه آیندگان به همین بهانه به سراغ رضا کیانیان کارگردان این تئاتر رفته و با او گفتگوی مفصلی درباره تئاتر گروهش که همشهری نام دارد؛ انجام میدهد که در 4 اردیبهشت 1358 چاپ شده است.

در مقدمه این گفتگو آمده که گروه تئاتر همشهری، 5-6 سال قبل تشکیل شد و اولین کارش، نمایش "استثنا و قاعده" برتولت برشت بود. اما پس از آن مسائل متعددی از جمله سربازی اعضای گروه، زندان رفتن و سانسور و بی‌امکانی، باعث میشود وقفه‌ای در کار گروه به وجود بیاید. تا اینکه در بهمن 57 مجددا این گروه تشکیل شد و کار تازه‌ای با نام « زندگی روزمره یک افسر ارتش» را به اجرا درآورد.

برخی اظهارات رضا کیانیان را در ادامه می‌خوانید:

• ما اول فکر می‌کردیم که آیا ملت می‌پذیرند که یکباره وسط یک خیابان یا یک پارک، یک نمایش اجرا بکنند؟ یک دلهره‌هایی این‌جوری داشتیم. ولی وقتی که اولین‌بار خواستیم اجرا کنیم و بلندگوی دستی را یکی گرفت و گفت آقایان خانم‌ها، نمایش کمدی، سیاسی، انتقادی؛ جمع بشید! یک‌مرتبه 200-300 نفر جمع شدند و فورا نشستند و ما انتظارش را نداشتیم که آنها چنین کاری بکنند. یعنی مردم منتظر چنین برنامه‌ای بودند. به همین خاطر هم ما یک‌مرتبه خوشحال شدیم و تندتند اجرا کردیم.
• وقتی توی پارک چهارراه پهلوی (چهارراه ولیعصر) داشتیم با بلندگو اعلام میکردیم که مردم جمع بشوید؛ یکی از این بچه کوچولوهای آدامس‌فروش آمد جلو و گفت: نمایشتون چیه؟ گفتم خنده داره؛ راجع به همین جریاناته که او بلافاصله شروع کرد به کف‌زدن که آقا بدو نمایش خنده‌دار؛ بدو برو تو پارک؛ اونجا بشین، جلو بشین، عقب بشین... بعد هم دو تا از جوان‌ها که از جریان نمایش باخبر شدند، شروع کردند مردم را نشاندن و کنترل همان قسمت پارک را به عهده گرفتند.
• نمایش خیابانی این‌طور که ما می‌شناسیم، دقیقاً کاری سیاسی است. ممکن است یک سازمان سیاسی تشکیل بشود با هدف‌ها و فکرهایی، یک گروه تئاتری هم با نمایش خیابانی به یک شکلی می‌تواند همین کار را بکند. یعنی دقیقاً یک کار سیاسی. چون کار سیاسی هیچ‌وقت از میان نمی‌رود. به همین دلیل در خیلی از کشورها که بحران و دوران انقلابی هم وجود ندارد، نمایش خیابانی مطرح است و اجرا می‌شود. ما هم فعلا که آن اختناق وجود ندارد، می‌توانیم یک عده را جمع کنیم و حرف‌ها و فکرهایی را که داریم، به‌صورت نمایشی بیان کنیم.
• فکر می‌کنم اگر سانسوری به وجود بیاید، جلوی اولین چیزی را که می‌گیرد، نمایش خیابانی است. چون نمایش خیابانی سریع‌تر و فوراً هم اثر می‌گذارد. در ضمن، هرجایی امکان اتفاق‌افتادن و اجرا شدن هست. به همین دلیل نمی‌تواند یک سری مسائلی را که هیچ خطری نداشته باشد و به هیچ جا مربوط نباشد، مطرح کند؛ چون در آن صورت برای تماشاگر کششی ندارد؛ بنابراین سانسور جلوی این کار را خواهد گرفت همان‌طور که دو بار برای ما اتفاق افتاد.
•  (در پاسخ به سؤال: ممکن است علاوه بر سانسور دولتی، سانسور خود مردم هم وجود داشته باشد؟) ما به مردم معتقدیم. اگر آنها با کار ما مخالفت کنند، حتما در کار ما نارسایی‌های وجود دارد که باید از راه دیگری حرف بزنیم و مردم هم گوش خواهند کرد. چون فکر نمی‌کنیم سانسور مردم با آن شکل وحشتناک و فاشیستی‌اش که در آلمان وجود داشت، اینجا به وجود آمده باشد.