مركز اسناد انقلاب اسلامی با هدف تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و جمعآوری اسناد و مدارك مربوط به نهضت امام خمینی و ثبت و ضبط خاطرات فعالان نهضت اسلامی جهت انجام تحقیقات مستند تاریخی، از سال 1360 فعالیت خود را آغاز کرد.
در سال 1367 حضرت امام خمینی در نامهای به رئیس وقت مركز اسناد انقلاب اسلامی، با ابراز عدم رضایت از انتشار تاریخهای غیرواقعی از طرف وابستگان به شرق و غرب، ضمن تشویق به نگارش تاریخی واقعی و مستند، پیگیری جدیتر در خصوص جمعآوری همه اسناد اعم از نوشته، صدا و تصویر را مورد تاكید قرار دادند. بر این اساس مركز اسناد انقلاب اسلامی به محلی برای جمعآوری و نگهداری كلیه اسناد مربوط به انقلاب اسلامی تبدیل شد.
عالیترین مرجع سیاستگذاری مركز اسناد انقلاب اسلامی هیات امنای آن است كه اعضای آن عبارتند از آقایان: حجتالاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی (رئیس هیات امنا)، حجتالاسلام والمسلمین سید حمید روحانی و حجتالاسلام والمسلمین احمد خزایی.
از سال 1374 حجتالاسلاموالمسلمین روحالله حسینیان به عنوان رئیس مركز اسناد انقلاب اسلامی منصوب شد و پس از درگذشت ایشان در شهریور 1399، حجتالاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی عهدهدار این مسئولیت است.
فعالیت و کارکردها
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در راستای رسالت اصلی خود مبنی بر تدوین تاریخ انقلاب اسلامی کارکردهایی دارد که عبارتند از:
1- جمعآوری و آرشیو اسناد
از جمله مهمترین کارکردهای مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جمعآوری و آرشیو اسناد تاریخی در حوزه انقلاب اسلامی است . در حال حاضر موجودی مخزن اسناد بالغ بر 4500000 برگ سند است که برای بهرهبردای و استفاده محققین در اختیار آنها قرار میگیرد. این اسناد در حوزه تاریخ پهلوی ، تاریخ انقلاب اسلامی، بعد از انقلاب و دوران جمهوری اسلامی است.
این اسناد غالباً گزارشهای ساواک رژیم پهلوی، شهربانی در قبل از انقلاب و اسناد مربوط به نیروی انتظامی، دادگاه انقلاب اسلامی، دادستانی و .... پس از پیروزی انقلاب اسلامی را شامل میشود که پس از طی مراحل پیش آرشیو، دیجیتالی شده و در آرشیو الکترونیکی مرکز برای استفاده پژوهشگرهای داخل و خارج از مرکز درج میشود.
علاوه بر اینها مجموعه عظیمی از روزنامهها و مطبوعات مختلف از آغاز تاریخ روزنامهنگاری در ایران جمعآوری و در حال دیجیتال سازی است که خود منبع بیبدیلی برای تاریخنگاری به ویژه در حوزه تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی است. تا به حال میلیونها شماره از صدها عنوان روزنامه و مجلات دیجیتالی شده و در حال درج در آرشیو الکترونیک مرکز میباشد. این امر به عهده معاونت اسناد و تاریخ شفاهی است.
2- ضبط ، ثبت و تدوین خاطرات
از دیگر فعالیتها و کارکردهای مرکز اسناد انقلاب اسلامی بهرهگیری از روش تاریخ شفاهی در تدوین تاریخ انقلاب میباشد که محتوای اولیه آن از طریق ضبط و ثبت خاطرات افراد موثر در انقلاب اسلامی یا شاهدان وقایع نهضت امام خمینی(ره) صورت میگیرد. شناسایی مبارزان در نهضت اسلامی، مصاحبه با ایشان برعهده معاونت تاریخ اسناد و شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی است.
این بخش تاكنون نزدیك به 21 هزار ساعت مصاحبه از مبارزان و فعالان انقلابی- سیاسی تهیه کرده كه شامل 13000 ساعت مصاحبه صوتی و 8000 ساعت مصاحبه تصویری است. این خاطرات که میتواند منبع پژوهشهای بسیاری در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی باشد همچنان ثبت و ضبط میشود.
3- چاپ و انتشار کتاب
یکی از پرکارترین مراکز پژوهشی در حوزه نشر کتاب با موضوع تاریخ انقلاب اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که تاکنون بیش از 1200 عنوان کتاب با موضوعات مختلف در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی توسط این مرکز چاپ و منتشر شده است.
پس از تکمیل فرآیند تحقیقات و تدوین کتاب در معاونت پژوهشی، انتشار کتاب توسط موسسه فرهنگی هنری صورت میگیرد.
تاکنون بیش از 70 عنوان کتاب درباره نهضت اسلامی، بیش از 50 عنوان کتاب با موضوع رژیم پهلوی، دهها عنوان کتاب درباره تاریخ جمهوری اسلامی، بیش از 80 عنوان کتاب در حوزه دفاع مقدس، بیش از 150عنوان کتاب در حوزه خاطرات و بیش از 90 عنوان کتاب در حوزه اسنادی و بیش از 140 عنوان کتاب در قالب دانستنیهای انقلاب اسلامی برای جوانان به چاپ رسیده است. همچنین تدوین و انتشار دهها عنوان فرهنگنامه (دائرهالمعارف) در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی از جمله این فعالیتهاست.
4- فعالیتهای فرهنگی هنری
تولید محصولات چندرسانهای اعم از مستندهای تاریخی، نماهنگ، اینفوگرافيک، موشنگرافیک، موشنکمیک، کتب صوتی و الکترونیک از دیگر فعالیتهای مرکز اسناد انقلاب اسلامی است. همچنین پشتیبانی سندی و محتوایی از فیلمهای تاریخی گام بزرگی در جهت روایت تاریخ انقلاب اسلامی است که توسط این مرکز برداشته شده است.
5- حمایت از پایاننامهها، پروژهها و تحقیقات تاریخی
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با حمایت از پایاننامههای دانشگاهی مرتبط با حوزه تاریخ انقلاب اسلامی نقش مهمی در پشتیبانی از دانشجویان علاقمند و پژوهشگران جوان تاریخ انقلاب ایفا کرده است.
6- تربیت و هدایت پژوهشگران تاریخی
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با ایجاد ظرفیتهای هدایتی و حمایتی نسل قابل توجهی از پژوهشگران تاریخ را به جامعه تاریخنگاری انقلاب اسلامی معرفی کرده است که تا کنون آثار فراوانی در حوزههای مختلف تاریخی از آنان چاپ و منتشر شده است.
7- ارائه طرحهای تحقیقاتی در حوزه تاریخ انقلاب
موضوعات تحقیقاتی حوزه تاریخ در قالب طرحهای پژوهشی ، تاریخ شفاهی (تدوین کتب خاطرات) و اسناد (تدوین کتب اسنادی) به صورت دو دوره دهساله که هر دوره با استخراج هزار عنوان موضوع با محوریت انقلاب اسلامی ایران در حوزههای مختلف مشخص شده و بطور سالیانه توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی ارائه میشود. علاقمندان به پژوهش و تاریخنگاری با ارسال سوابق(رزومه) و طرحواره(پروپوزال) در یک موضوع مشخص میتوانند تحت نظر کارشناسان مرکز اسناد انقلاب اسلامی به نگارش کتاب مبادرت ورزند. این فرآیند به اقتضای حوزه تخصصی به معاونتهای مربوطه ارجاع داده میشود.
8- ارائه خدمات به پژوهشگران
کتابخانه امام مهدی(عج) مرکز اسناد انقلاب اسلامی با بیش از 48000 عنوان کتاب همه روزه به متقاضیان خدماتی ارائه میدهد. همچنین پژوهشگران میتوانند با جستجو در گنجینه اسناد، از اسناد و مطبوعات دیجیتال شده برای انجام پژوهش استفاده کنند.
9- مرجعسازی تاریخ انقلاب
مرجعسازی تاریخی یکی از کارکردهای مهمی است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی به عهده گرفته است. در این زمینه میتوان به کتب مرجعی همچون نهضت روحانیون ایران، نهضت امام خمینی، مجموعه پنج جلدی انقلاب اسلامی( زمینهها، چگونگی و چرایی)، کتب مرجع تقویم دفاع مقدس و فرهنگنامهها اشاره کرد که منبع و مرجع پژوهشهای تاریخی در حوزه انقلاب اسلامی است.
10- فعالیت رسانهای
مرکز اسناد انقلاب اسلامی از اولین موسسههای پژوهشی تاریخ انقلاب اسلامی است که به طور ویژه و متمرکز در حوزه رسانه ورود پیدا کرده است. در این زمینه پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی به آدرس www.irdc.ir به گنجینهای از مقالات، اسناد، خاطرات و تصاویر در حوزه تاریخ تبدیل شده است. علاوه بر این حضور پرکار در شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای مختلف از دیگر فعالیتها است.
11- حضور فعال در عرصه های فرهنگی
مرکز اسناد انقلاب اسلامی به واسطه ارتباط با مخاطبان مختلف اعم از جوان، نوجوان، کودک، دانشجو، طلبه و ... در مجامع فرهنگی و رسانه ای شناخته شده است. حضور در ادوار مختلف نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، حضور در نمایشگاه مطبوعات، شرکت در نمایشگاه های استانی، برگزاری نمایشگاه های موضوعی در دانشگاه ها و مراکز علمی، برپایی نشست های مختلف با موضوع تاریخ انقلاب اسلامی، انتشار فصلنامه تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی، برگزاری مراسم رونمایی کتاب و ... بخشی از فعالیت های این مرکز در عرصه های مختلف فرهنگی بوده است. همچنین مرکز اسناد انقلاب اسلامی با برپایی نشست صیانت در سی امین سال تاسیس این مرکز، گامی مهم در عرصه تاریخنگاری انقلاب اسلامی برداشت. فعالیت های متنوع این مرکز در حوزه تاریخنگاری انقلاب موجب شد تا روز 25 دیماه (همزمان با صدور پیام تاریخی حضرت امام(ره) مبنی بر تاسیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی) در تقویم رسمی کشور به عنوان روز تاریخنگاری انقلاب اسلامی ثبت شود.
راههای ارتباطی
آدرس: تهران، خیابان دکتر شریعتی، نرسیده به میدان قدس روبروی پمپبنزین اسدی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
آدرس فروشگاه کتاب: خیابان انقلاب - خیابان 12 فروردین - نبش مجتمع ناشران
پایگاه اطلاعرسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به نشانی www.irdc.ir
نشانی الکترونیکی: info@irdc.ir
شماره تحریریه سایت مرکز: 22693607
شماره روابط عمومی: 22234020
شماره دفتر فروش کتاب: 22211174