روایتی از زمانی که ایران اشغال شد
مردی که انگلیسیها بیش از هر کس در تهران درجستجویش بودند حاج امین الحسینی مفتی اعظم فلسطین بود. رشید عالی گیلانی معاون الحسینی قبلاً از ایران گریخته و به ترکیه رفته بود اما مفتی و همکاران عراقیش در یک هتل بسیار لوکس کوهستانی در کوههای دربند مشرف به تهران باقی بودند.
در تاریخ ۱۷ شهریور تظاهرات مردم تهران در خیابان ۱۷ شهریور و میدان ژاله، منجر به سرکوب خونین تظاهرکنندگان توسط نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی ایران شد. این حادثه آغازی بر پایان کار رژیم پهلوی ایران در نظر گرفته میشود که هر گونه امید به مصالحه میان انقلابیون و سلطنتطلبان را از میان برد.
گزارشی از تلاشهای دیپلماتیک سفیر ایران در بریتانیا در روزهای نخست اشغال ایران
سوم شهریور 1320، وقتی ارتش انگلستان از جنوب و ارتش روسیه از شمال وارد خاک ایران شدند و بیطرفی و تمامیت ارضی کشور را از میان بردند، شاید حتی خود رضاشاه نیز گمان نمیکرد ارتشی که بیست سال بخش عظیمی از بودجه کشور را برای مدرن کردن آن اختصاص داده بود، چنین زود از پا دربیاید و مجبور شود به چنین ارتشی دستور توقف مقابله بدهد. با این وجود براساس شواهد و مدارک چنین به نظر میرسد پیش از اشغال ایران در روز سوم شهریور، نشانههایی از عهدشکنی روسیه و انگلستان مشاهده میشد و دولتمردان ایرانی نیز به آن توجه کرده بودند.
اینکه گفته شود از درون مشروطه حکومت پهلوی بیرون آمد و آن را مثلبه ای برای مشروطه تصور کنیم روشن است که مغلطه ای بیش نیست. کما اینکه اگر شماری از نوگرایان و تجدد خواهان در تحولات مشروطه در مقام رقابت با دیگر عوامل این جنبش دست برتری یافتند باز لزوماً به معنی وجود انحراف در اصل مشروطه مبارکه نیست. آنچه در مشروطه به بار نشست نتیجه یک روند اجتماعی و تاریخی بود و همینک که از این نهضت بیش از یک قرن می گذرد می توانیم برداشت و تفسیر روشنتری نسبت به آن داشته باشیم. هر آنچه هم بعد از آن در تاریخ معاصر ایران در راستای تعمیق مردمسالاری شاهدش بوده ایم از نتایج آن امر میمون است.
وظیفه من و شما نیست که هر روز خیابان بیفتیم حاکمی را پایین آورده یا بالا ببریم. بلکه وظیفه من و شما این است که قواعدی درست کنیم که بر مبنایش حاکمی بالا آمده یا پایین رود. این مهم است. یعنی به جای اینکه مدام بحث کنیم قانون اساسی چه بندهایی دارد این پرسش را مطرح کنیم که قانون اساسی چه فلسفه ای دارد و برای چه باید نوشته شود؟ یا چگونه باید نوشته و اجرا شود. آن زمان است که می توانیم درباره مفید بودن یا نبودن مواد آن حرف بزنیم.
تأملی در اندیشهی شیخ فضلالله نوری نشان میدهد که ایشان از آزادی در قالب نگاه دغدغهدار دینی خود استقبال نموده، آزادی را در چارچوب شرع و محدود و مقید به آن میخواسته است، بنابراین در اندیشهی ایشان «آزادی مطلق» جایگاهی ندارد و جالب آنکه افراط و سوءاستفاده از آزادی، بهویژه در باب قلم و بیان شرایطی را در زمانهی مورد بحث رقم زد که حتی آیندگان بر مشروطه نیز آن را نکوهش نمودهاند.دیری نپایید که سرنوشت افراطگراییهای ناشی از سوءاستفاده از حریت مطلقهی جنبش مشروطهخواهی، ملت را در مسیر انحرافی تا سقوط در دامان دیکتاتوری رضاخان همراهی و مشایعت کرد و شد آنچه شیخ مشروعهخواهان و اهل انصاف و بصیرت پیشگویی کرده از آن بیمناک بودند.
مجالس عزاداری حسینی به واسطهی ماهیتِ خویش، آموزههای عدالتطلبی، مبارزه با ظلم، آزادگی، عزت، شرافت، دینمداری و حفظ شعائر دینی، امر به معروف و نهی از منکر، اصلاحطلبی و رفع فساد را همیشه در برابر دیدگان شیعیان و آزادگان قرار میداده است. این مجالس به سبب همین ظرفیت، برای کسانی که در جبههی مقابل این آموزهها قرار گرفتهاند، خطرآفرین بوده است. لذا از جمله عوامل محدودیت و ممنوعیت مراسم و مجالس عزاداری و سوگواری حسینی را در این دوره، همین مسأله باید دانست. آیتالله محمدعلی شاهآبادی، میرزا صادق تبریزی، آیتالله العظمی شیخ عبدالکریم حائری یزدی و آیتالله بلادی بوشهری از جمله عالمانی بودند که در حفظ شعائر حسینی پیشتاز بودند.
آیتالله شیخ حسن صانعی در 1313 ش در شهرستان شهرضا به دنیا آمد. پدرش حجتالاسلام والمسلمین شیخ محمدعلی صانعی از روحانیون شهرضا بود. تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز كرد و سپس به حوزهی علمیهی اصفهان رفت. از آنجا به قم عزیمت کرد و با حضور در درس خارج آیتاللهالعظمی بروجردی یافت. سپس به محضر امام خمینی رسید. با شروع نهضت اسلامی پای در راه مبارزه با رژیم پهلوی نهاد و در جریان دستگیری حضرت امام (ره) در آبان 1343 فعال بود. در جریان قیام 19 دی 1356 كه در پی اهانت روزنامهی اطلاعات به ساحت مقدس مرجعیت و حضرت امام صورت گرفت، وی یكی از سازماندهندگان اصلی قیام بود. او یكی از اصلیترین محركین مردم برای برگزاری تظاهرات بود و در این زمینه نقش مؤثری ایفا كرد.
در تاریخ تشیع محرم همواره از جایگاه ویژهای برخوردار است و خاستگاه بسیاری از تحولات اجتماعی و سیاسی بوده است. بیشتر جنبشها و نهضتهای اسلامی به خصوص در جامعهی شیعه متأثر از اجتماعاتِ مردم در عزاداری محرم بوده است. در حقیقت انقلاب مشروطه نیز از چنین وضعی برخوردار بود. جایگاه مجالس عزاداری و نقش آن در آگاهی مردم و شکلگیری انقلاب مشروطه، از اهمیت ویژهای برخوردار است. در واقع یکی از عواملی که به علما کمک کرد تا مردم را بسیج نمایند و آگاهی آنها را نسبت به امور جاری کشور افزایش دهند، مجالس عزاداری برای امام حسین(ع) بود. در ماه محرم که به طور طبیعی زمینههای تبلیغ و پند و موعظه آمادهتر میشد، اوج سخنرانیهای خطبای مشروطه بود.
دکتر غلامرضا خواجه سروی
امام خمینی در جریان جنگ تحمیلی در ابتدا به دنبال نابودی کامل صدام بودند و این تصمیمگیری کاملا براساس نظام ارزشی و هنجاری امام بود و در واقع یک تصمیمگیری هنجاری به حساب میآمد. اما در مراحل بعدی جنگ، زماینکه جمهوری اسلامی از لحاظ تجهیزات نظامی و اقتصادی دچار کمبود گردید و وقتی که سران سیاسی و نظامی در دیدارهای خود با امام خمینی از این گونه مشکلات صحبت کردند و ادامه جنگ را به ضرر ایران دانستند امام خمینی براساس قاعده مصلحت و مشورت که برخاسته از فقه سیاسی بود، تصمیم گرفتند قطعنامه 598 را بپذیرند.