فتح خرمشهر

آن‌چه دوربین‌ها از شادی مردم پس از آزادسازی خرمشهر به تصویر کشیدند، برای همیشه در حافظه تاریخی ملت ایران ثبت و ضبط شده است. انتشار این تصاویر تاریخی بهانه‌ایست برای مرور خاطرات آن روزها؛ روزهای شادی پس از آزادی.

به محض اعلام خبر آزادی خونین‌شهر صدها اتومبیل در حالی که سرنشنیان‌شان با فریاد و هلهله شادی می‌کردند وارد شهر خونین کارون شدند و دقایقی بعد ازدحام عجیبی در شهر حکم‌فرما شد و ترافیک سنگینی را به وجود آورد.

در روز سوم خرداد 1361 هرکس با شعور و شعف مشغول امداد رسانی و ارائه خدمات به بقیه بود، آن لحظه به فکرم خطور کرد جمله‌ای بنویسیم و در ابتدای شهر نصب کنیم، به شهید بهروز مرادی گفتم نوشته‌ای آماده کند که این جمله در تاریخ دفاع مقدس و جنگ  به یادگار باقی ماند. به خطاط دفتر تبلیغات خرمشهر گفتم بنویس «جمعیت خرمشهر 36 میلیون نفر»،

شکست عراقی‌ها قطعی شده بود. رزمندگان تکبیر می‌گفتند و با تیربار به سمت هلیکوپتر شلیک می‌کردند. یک‌بار، هلیکوپتر تکان سختی خورد ولی سرانجام موفق به فرار شد. ساعتی بعد هزاران اسیر را دسته‌دسته پیاده و نیمه‌عریان به سمت ما می‌آوردند...

تصاویر زیر گوشه‌ای از عملیات بیت‌المقدس برای آزادسازی خرمشهر است.

خبرگزاری‌های آمریکایی آسوشیتدپرس، یونایتدپرس، دیا(آلمان)، رويتر (انگلستان)، فرانس پرس(فرانسه) و نیز رادیوهای بی‌بی‌سی، آمریکا و دیگر بوق‌های تبلیغاتی در گزارش دیروز خود و با توجه به گزارش‌های پیروزی‌های بزرگ رزمندگان اسلام که از ایران دریافت می‌کنند. خفقانی که بر رسانه‌های گروهی رژیم بعثی حکم‌فرماست، برای نخستین بار اعتراف کرده و از ارتش بعثی چهره متجاوز و از ایران چهره «مورد تجاوز»، ترسیم کردند و حقانیت جمهوری اسلامی ایران را پذیرفتند.

شهید همدانی با اشاره به طراحی یک عملیات فریب در آزاسازی خرمشهر می‌گوید: در پایان مرحله‌ اول عملیات، برادرها گفتند: عراقی‌ها دیگر پاتک نکردند، پس نباید آن‌ها را راحت گذاشت. لذا یک طرح عملیات فریب آماده کردیم و با کسب اجازه از برادر احمد متوسلیان‌، عملیات فریب اجرا کردیم‌.

«... رزمندگان ما از چهار سو به‌سمت خرمشهر حرکت کردند. یک گردان تانک از لشکر 21 حمزه نیروی زمینی ارتش از سمت جاده‌ پل‌نو، گروهی ازسوی فعلیه تا حاشیه‌ اروندرود، گروهی از سمت جاده‌ اهواز و دسته‌ای دیگر از سمت شرق خرمشهر از منطقه‌ محرزی و عبور از کارون به‌وسیله‌ قایق‌ها، حمله را شروع کردند.»

صدام گفته بود اگر ایران خرمشهر را بگیرد کلید بصره را به او می‌دهم، اما تا مدت‌ها از دست دادن خرمشهر را اعلام نمی‌کردند. بعد آمدند نزدیک شلمچه یک عملیاتی کردند یک پاسگاه مرزی را در آنجا گرفتند. آن را اینقدر در بوق و کرنا کردند که نشان بدهند هنوز خرمشهر دست آن‌هاست. که بعد هم بچه‌ها دوباره رفتند همان پاسگاه را هم گرفتند. بعد از چند روز که ما خبرگزاری‌های خارجی را آوردیم و مناطق را به آن‌ها نشان دادیم، صدام هم مجبور شد که اعتراف کند. البته اعلام کرد که ما خودمان عقب‌نشینی کردیم و برای خرمشهر عملیات‌های دیگری داریم.

بعد از ظهر روز سوم خرداد 1361، در جریان عملیات بیت‌المقدس خرمشهر به طور کامل از دست رژیم بعث عراق خارج شد. به اذعان تحلیل‌گران جهانی فتح خرمشهر علاوه بر تغییر ماهوی جنگ سرنوشت جنگ را نیز تغییر داد. متلاشی کردن روحیه ارتش رژیم بعث عراق و پایان دادن به زیاده‌خواهی صدام و استکبار جهانی از پیامدهای فتح خرمشهر بود. بازتاب گسترده قدرت نظامی ایران در رسانه‌های جهان و اعتراف آنان به تغییر موازنه جنگ به سود جمهوری اسلامی ایران از دیگر تأثیرات مهم عملیات بیت‌المقدس محسوب می‌شود. به دنبال این فتح بزرگ امریکا و حامیانش با ترس از آینده جنگ به دنبال راه‌کار برای پایان دادن به جنگ برآمدند.

سوم خرداد 1361 آخرین مرحله عملیات بیت‌المقدس به اتمام رسید و طی آن خرمشهر برای همیشه از چنگال دشمن بعثی آزاد شد. فتح خرمشهر نقطه عطفی در تاریخ دفاع مقدس محسوب می‌شود و دستاوردهای بزرگی را برای انقلاب اسلامی به همراه داشت. اما تصاویر می‌توانند بخش‌های ناگفته‌ این پیروزی‌ را بازگو کنند؛ چه اینکه آن‌ها راویان صامت تاریخ هستند.

بعد از فتح خرمشهر توسط رزمندگان اسلام که پیروزی بزرگی محسوب می‌شد، آمریکا به عنوان مهم‌ترین حامی رژیم بعث عراق، به اتخاذ موضعی که برخاسته از ترس و نگرانی بود دست زد. از این رو بود که وزیر خارجه آمریکا با اشاره به استراتژی جدید و ابتکار عمل دیپلماتیک کشورش مدعی شد: «آمریکا برای حفظ صلح خاورمیانه، دست به سه ابتکار دیپلماتیک خواهد زد. اگر بخواهیم به یک نظم مسالمت‌آمیز بین‌المللی امیدی داشته باشیم، باید وقایع خاورمیانه را شکل دهیم و اکنون لحظه ورود آمریکا در خاورمیانه است. آمریکا برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، فعال کردن مذاکرات خودمختاری فلسطین، رفع تهدید از آغاز جنگ حد و مرزی لبنان و اسرائیل، اقدام خواهد کرد.»

با اشغال خرمشهر توسط رژیم بعث عراق، صدام که تسلط خود بر خرمشهر را همیشگی و بازپس‌گیری آن توسط رزمندگان ایرانی را غیرممکن تصور می‌کرد، مغرورانه اظهار داشت: «اگر ایرانی‌ها خرمشهر را بگیرند کلید بصره را به آن‌ها خواهم داد.» متعاقب تحرکات رزمندگان اسلام برای بازپس‌گیری خرمشهر، صدام شخصاً دستوراتي به اين مضمون صادر كرد: «دفاع از خرمشهر همانند دفاع از بغداد و بصره بوده و خرمشهر تكيه‌گاه بصره به شمار مي‌رود. بنابراين بايد پيروزي در نبرد آينده را با هر قيمتي به دست آورد و نيروهاي ايراني را منهدم كرد.» اما چندی نگذشت که برخلاف ادعاهای مطرح شده، رزمندگان اسلام توانستند طی عملیات موفقیت‌آمیز بیت‌المقدس معادلات را بر هم زده و خرمشهر را از دست اشغال‌گران رژیم بعث آزاد کنند. بی‌شک، بازپس‌گیری خرمشهر از قوای بعثی، پیامدهایی برای عراق و حامیانش در پی داشت و علاوه بر آنکه باعث تحقیر جهانی صدام شد، خسارت‌های تسلیحاتی و انسانی را به رژیم بعث تحمیل کرد و مهم‌تر از آن، باعث نگرانی و ترس حامیان بین‌المللی صدام شد.

یکی از مهم‌ترین ارکان دفاعی هر کشور، به ویژه در دوران جنگ و تجاوز یک دولت خارجی، نیروهای مردمی هستند که در میدان نبرد اثری عمیق از خود بر جای می‌گذارند. تاریخ دفاع مقدس روایت‌گر نمونه‌های فراوانی از این اثرگذاری است؛ براساس شواهد تاریخی، تا زمانی که این ظرفیت عظیم از جبهه‌های جنگ دور نگاه داشته می‌شد، شکست و اشغال خاک کشور پیامد این سیاست بود. اما درست بعد از عزل بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا، با تغییر سبک مدیریت جنگ، نیروهای مردمی به میدان آمده و روند جنگ را دگرگون کردند که نمونه این اثرگذاری در فتح خرمشهر نمایان شد. امروز نیز بعد از گذشت سال‌ها، هنوز نیروی مردمی، مستعد حماسه‌سازی است و همانطور که بارها ثابت کرده، در صورت حمایت و مدیریت صحیح، می‌تواند بزرگ‌ترین نقش را در تاریخ کشور ایفا کند.

همزمان با ورود نیروهای ایرانی به خرمشهر بخش فارسی «رادیو بغداد»مکرر اعلام می‌کرد: «دفاع از خرمشهر دفاع از بصره است و آبروی امت عربی در گرو دفاع از خرمشهر است.» این رادیو تلاش می‌کرد سربازان وحشت زده عراقی را به مقاومت وادار کند. اما علی‌رغم این تلاش‌ها خرمشهر به دست رزمندگان اسلام آزاد شد.

در بخشی از اطلاعیه ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درباره عملیات فتح خرمشهر آمده بود: رزمندگان اسلام در طول این عملیات موفق شدند ضمن به هلاکت رساندن و یا زخمی کردن بیش از 16500 تن از ارتش متجاوز صدام، ضربه مهلکی را به آنان وارد آورده و تیپ‌های مهمی از ارتش عراق از جمله تیپ‌های 90، 417 و 605 آنان را کاملا منهدم کرده و تیپ‌های 48 و 45 پیاده از لشکر 11 و تیپ‌های 9 و 10 و 20 گارد مرزی صدامیان بعثی را کاملا به اسارت بگیرند.

بعد از فتح خرمشهر در 3 خرداد 1361، مطبوعات کشور طی گزارش‌هایی به این پیروزی بزرگ پرداختند.

با انتشار خبر آزادسازی خرمشهر توسط رزمندگان اسلام در لبنان، مردم این کشور نیز پا به پای مردم ایران به جشن و سرور پرداختند.

امام خمینی در بخشی از پیام خود به مناسبت فتح خرمشهر فرمودند: « آنان[رزمندگان] به یقین مورد تقدیر ناجی بشریت و برپاکننده عدل الهی در سراسر گیتی- روحی لتراب مقدمه الفداء- می‌باشند. آنان به آرم ما رَمَیْتَ إذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ الله رَمی‌ مفتخرند. مبارک باد و هزاران بار مبارک باد بر شما عزیزان و نور چشمان اسلام این فتح و نصر عظیم که با توفیق الهی و ضایعات کم و غنایم بی‌پایان و هزاران اسیر گمراه و مقتولین و آسیب‌دیدگان بدبخت که با فریب و فشار صدام تکریتی، این ابرجنایتکار دهر، به تباهی‌ کشیده شده‌اند، سرافرازانه برای اسلام و میهن عزیز افتخار ابدی به هدیه آوردید.»

روز سوم خرداد 1361، خرمشهر به طور كامل آزاد شد. این پیروزی حاصل همكاری و تعامل موفق سپاه و ارتش بود. در روز دوم خرداد 61، اطلاعیه مشترك ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منتشر شد و روز سوم خرداد، خرمشهر از اشغال نیروهای رژیم بعثی آزاد شد.

رژیم بعثی عراق در ابتدای آغاز جنگ تحمیلی حملات خود را به شهرهای مرزی آغاز کرد که در این میان خرمشهر با وجود ایستادگی نیروهای مردمی و رزمندگان اسلام در نهایت در 4 آبان 59، پس از 34 روز مقاومت به اشغال نیروهای رژیم بعث درآمد.در سقوط خرمشهر نمی‌توان از نقش بنی‌صدر چشم‌پوشی کرد٬ زیرا اقدامات وی در به ثمر رسیدن اهداف رژیم بعثی عراق در اشغال خرمشهر مؤثر واقع شد. اما پس از اشغال خرمشهر توسط رژیم پعث٬ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای آزادسازی خرمشهر به میدان مبارزه آمدند و تاریخ می‌تواند نقش بی‌بدیل ایشان در آزادسازی خرمشهر را شهادت دهد. در همان روزها که خرمشهر در اشغال نیروهای بعثی بود، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نامه‌ای به بنی‌صدر نوشته و فرمودند که با اتخاذ تدابیر نظامی صحیح می‌توان از اشغال خرمشهر جلوگیری کرد. ایشان همچنین در این نامه هشدار دادند که در صورت استقرار دو تیپ زرهی در اطراف سوسنگرد، می‌توان از سقوط شهر جلوگیری به عمل آورد.

سپهبد علی صیاد شیرازی و محسن رضایی دو فرمانده اصلی عملیات بیت‌المقدس بودند که در جریان آزادسازی خرمشهر نقش مهمی داشتند. صیاد شیرازی بلافاصله پس از آزادسازی خرمشهر خبر این پیروزی را به آیت‌الله خامنه‌ای که در آن دوران رئیس جمهور بودند مخابره کرد. رهبر معظم انقلاب درباره مژده فتح خرمشهر توسط شهید صیاد شیرازی فرمودند: همین شهید عزیز اخیر ما -شهید‌صیاد‌شیرازی- یکی از کارگردانان اصلی این عملیات بود و خود او مثل ظهر چنین روزی، از آنجا با تلفن با بنده تماس گرفت و مژده پیروزی را داد و گفت: سربازان عراقی صف طولانی کشیده‌اند تا بیایند اسیر شوند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره نظر امام خمینی(ره) برای ادامه جنگ تحمیلی پس از فتح خرمشهر می‌فرمایند: پس از فتح خرمشهر، امام فرمودند كه لب تمام طول مرزها بایستید و یك صف دفاعی تشكیل دهید و داخل مرزها نروید. نگفتند جنگ را تمام كنید. گفتند: "با حالت تدافعی مطلق، لب مرزها بایستید."

آیت الله عبدالله محمدی درباره حال و هوای مردم پس از فتح خرمشهر می‌گوید: روز سوم خرداد بود که خبر آزادسازی خرمشهر به اطلاع مردم ایران رسید. مردم هم جهت شادی به خیابان‌ها آمدند و پاسداران شروع به تیراندازی هوایی کردند. حضرت امام هم به مناسبت آزادسازی خرمشهر پیامی دادند، یکی از آن جملات این بود که "خرمشهر را خدا آزاد کرد"