خانه‌ای که پایگاه انقلاب بود؛ نقش حجت‌الاسلام علوی در مبارزات مردم سبزوار
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ سید محمدحسن علوی، فرزند سیدمهدی در ۲۸ بهمن ۱۳۰۹ در سبزوار به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را نزد فاضل هاشمی از روحانیون سبزوار آغاز کرد. بخشی از تحصیل علوم دینی خود را نزد استادان برجسته‌ای همچون آیات عظام مشکینی، بروجردی، شریعتمداری، حاج شیخ مرتضی حائری و میرزا هاشم آملی فرا گرفته بود.
وی مدتی در
حوزه علمیه مشهد به تحصیل پرداخت و سپس برای ادامه تحصیل به قم رفت و از سال ۱۳۴۸ به وطن خود بازگشت و به درس و بحث و تبلیغ امور دینی
پرداخت. او یکی از برجسته‌ترین روحانیون دوران انقلاب اسلامی و از
پیشگامان نهضت امام خمینی (ره) در شهرستان سبزوار بود. در این زمینه در کتاب «انقلاب اسلامی در سبزوار» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده در رابطه
با فعالیت‌های انقلابی او سه روایت بدین‌شرح می‌خوانیم:
دعوت از حجت‌الاسلام سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد
حجت‌الاسلام سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد در مجموع سه مرتبه در دی ماه 1348 و مهر و
آذر 1357 به سبزوار آمد. اولین سفر او در 9 دی‌ماه 1348 و به روال معمول به دعوت سیدمحمدحسن
علوی صورت گرفت. برطبق گزارش شهربانی سبزوار به شهربانی استان خراسان، نامبرده در
این روز به سبزوار وارد شد و در منزل علوی اقامت کرد. مدت زمان سخنرانی وی شش شب
از ساعت 19 تا 20 در مسجد جامع اعلام شده بود که البته در اطلاعیه‌‌ای که سیدمحمدحسن
علوی با عنوان «تذکر دینی» منتشر كرد، ساعت در نظرگرفته شده برای سخنرانی 6 تا
7:30 بعدازظهر اعلام شده بود.
در این اطلاعیه، درخصوص علت و هدف دعوت از سیدعبدالکریم
هاشمی‌نژاد چنین ذکر شده بود: «به‌مناسبت تقارن ایام رحلت ششمین پیشوای عالم تشیع،
حضرت اباعبدالله جعفر بن محمدالصادق «صلوات‌الله علیه»، از دانشمند محترم و خطیب
شهیر جناب آقای هاشمی‌نژاد تقاضا شده است که از روز سه‌شنبه 9/دی/1348 از ساعت 6
الی 7:30 بعدازظهر در مسجد جامع برای ارشاد و تنویر افکار همگان، بیانات منطقی و
مستدل پیرامون مبانی دین مبین اسلام و شناخت بیشتر این آیین مقدس ایراد فرمایند...»
سید محمدحسن علوی در پایان این اطلاعیه از همه اهالی
سبزوار اعم از علما، رؤسای اداره‌ها، کارمندان دوائر دولتی، دبیران و آموزگاران و
روشنفکران و دانشجویان خواسته بود در مجالس سخنرانی حاضر شوند. گزارش‌ها از حضور
گسترده مردم در مجالس سخنرانی هاشمی‌نژاد حكایت دارد. چنان‌كه برطبق اسناد برجایمانده
از ساواک حدود 2 هزار نفر مرد و زن در
مسجد جامع و خیابان‌های منتهی به آن تجمع کرده بودند. در اطلاعیه منتشرشده
توسط علوی همچنین ذکر شده بود که پس از پایان سخنرانی نامبرده، برنامه پاسخ به
سؤالات به‌مدت یک ساعت در مسجد جامع برگزار می‌شود.
سفر دوم هاشمی‌نژاد همچون سفر اول او به دعوت حجت‌الاسلام
سید محمدحسن علوی صورت گرفت. هاشمی‌نژاد در ساعت 18 روز 1 مهر 1357 به سبزوار سفر
و در منزل نامبرده اقامت کرد. برطبق گزارش شهربانی سبزوار در برنامه‌‌ای که برای
سخنرانی وی در نظر گرفته شده بود، قرار بر این بود که او به مدت ده شب از ساعت 19
تا 20 در مسجد جامع سبزوار منبر برود و حدود یک ساعت درباره موضوع‌های مذهبی
سخنرانی كند.
دعوت از حجت‌الاسلام
محمدتقی عبدوس
عبدوس در محرم سال 1357 بنابر دعوت سیدمحمدحسن علوی به
سبزوار آمد و یک دهه در مسجد جامع سخنرانی کرد. سخنرانی‌های داغ و تند وی علیه رژیم
باعث شد تا اهالی سبزوار از سخنانش استقبال كنند. حجت‌الاسلام ابراهیم مصلحی
درباره تأثیر سخنان عبدوس در رونق‌گرفتن تظاهرات چنین میگوید: «با آمدن آقای
عبدوس تظاهرات رونق گرفت. او بر حاج آقای علوی وارد شد و او را همراهی می‌‌کردند...»
از جمله کارهایی که عبدوس باب کرد این بود که پس از پایان
هر سخنرانی حضار را تشویق می‌‌کرد به مدت ده دقیقه با کوبیدن پای خود بر زمین
شعار «مرگ بر شاه» سر دهند. عبدوس خود درباره کیفیت دعوتش توسط حجت‌الاسلام علوی
و باب کردن شعار «مرگ بر شاه» چنین میگوید: «ظاهراً در دهه اول محرم سال
1357 بود که دعوتی داشتم از شهرستان سبزوار. در شهرستان سبزوار
حضور مردم خیلی جدّی و گرم بود با محوریت علما به ویژه حجت‌الاسلام والمسلمین آقای
سید محمدحسن علوی كه منزل او و شخص خودش
در هدایت انقلاب و راه‌انداختن راهپیمایی‌ها و تظاهرات محوریت داشتند ... در پایان
منبر می‌‌گفتم همه ایستاده و پا به زمین بزنید، پنج‌دقیقه مردم «مرگ بر شاه» می‌‌گفتند.
صدا همه شهر را فرا گرفته بود. هزاران نفر هر كجا بودند، در خیابان، در پیاده‌رو
در حیاط مسجد و شبستان‌ها همه «مرگ بر شاه» می‌‌گفتند...»
دعوت از آیت‌الله
ابوالقاسم خزعلی
در گزارش مصطفی آل‌احمد، رئیس شهربانی سبزوار، به ریاست
شهربانی استان خراسان در 31 مهر 1352 آمده است: «شیخ ابوالقاسم خزعلی، فرزند
غلامرضا واعظ، ساعت 19:30 روز 20/ مرداد /1352 از طریق مشهد به این شهرستان وارد و در منزل آقای محمدحسن علوی
اقامت و یازده جلسه هر نوبت به‌مدت یك ساعت و نیم در مسجد جامع و تکیه عطارها با
حضور حدود 3 هزار نفر مرد و زن منبر رفته و سخنرانی مذهبی ایراد و در این مدت،
اظهارات خلافی از او دیده و شنیده نشده و نیز از نامبرده تعهد لازم اخذ گردیده
است. ضمناً در ساعت 8 صبح روز 31/مرداد/1352 به مشهد عزیمت نموده است.»
آیت‌الله
خزعلی بار دیگر در 3 مرداد 1356 در حالی که ممنوع‌المنبر بود به سبزوار رفت و این
بار هم در منزل سید محمدحسن علوی اقامت کرد؛ اما به‌علت ممنوع‌المنبر بودنش پس از
سه روز توقف کامل در منزل نامبرده بدون آنکه از منزل خارج شود، به مشهد رفت.
اسناد از سفرهای مکرر وی به سبزوار حكایت دارد. آیت‌الله خزعلی بار سوم در 28 شهریور
1356 به‌مدت دو روز در منزل علوی اقامت كرد. از دستوری که به وسیله شهربانی
استان خراسان به شهربانی سبزوار، مبنی بر بازداشت او و اعزام وی به آن شهربانی،
صادر شده بود می‌‌توان حدس زد که شهربانی خراسان از حضور و اقدام‌های وی در سبزوار
احساس نارضایتی و نگرانی کرده بود.
