حماسه خونین مردم يزد در دهم فروردين 1357
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی - ویژه‌نامه روزهای خونین انقلاب؛ روز هشتم فروردين 1357، آيت‌الله صدوقی با صدور
اطلاعيه‌ای، ضمن تجليل از مقام شهيدان اعلام كرد: «به پيروی از اعلاميه‌های
صادره از ناحيه مقدسه آيات عظام و مراجع بزرگ عالیقدر شيعه، بالاخص زعيم
بزرگوار نايب‌الامام حضرت آيت‌الله‌العظمی‌الخمينی (متع‌الله تعالی المسلمين
بطول بقائه‌‌الشريف) كه عزای عمومی اعلام نموده‌اند، بدين وسيله پيام شهدای
قم و تبريز و ساير شهرستان‌ها را كه در اين هدف مقدس فداكاری نموده‌اند اين‌چنين
به شما می‌رسانم:
«برادران ايمانی! شما كه سعادت نائل شدن به درجه شهادت را نداشتيد اقلاً به قرائت فاتحه و آياتی از كلام‌الله مجيد ما را ياد كنيد و به سوگ و ماتم بنشينيد؛ لذا روز پنج‌شنبه 20 ربيع‌الثانی مطابق با دهم فروردين از ساعت 9 الی 11 به وقت قديم در مسجد روضه محمديه (حظيره) برای تجليل از ارواح عاليه شهيدان قم، تبريز و لبنان بزرگداشت خاطره جانبازی مردان راه حق برپاست و شركت عموم طبقات را انتظار داريم.»
در همین زمینه در کتاب «یکسال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه» که توسط حجت‌الاسلام والمسلمین حسینیان نگاشته شده آمده است: هنوز روز موعود فرا نرسيده بود كه در روز نهم بعد از نماز عشا خود آيت‌الله صدوقی به منبر رفت و رژيم شاه را مورد انتقاد قرار داد. به گزارش رئيس ساواك يزد، خرم‌زاده: «پس از خاتمه مجلس حدود 500 نفر از افراد شركت‌‌كننده در مراسم به تظاهرات خيابانی پرداختند. پليس با تظاهركنندگان درگير و در نتيجه تظاهركنندگان به اماكن دولتی حمله و خساراتی را بر آن وارد كردند.»
اين
درگيری مقدمه‌ای شد تا مردم يزد مصمم‌تر در مراسم شهدای تبريز شركت كنند. روز
موعود فرا رسيد صبح زود مردم از گوشه و كنار شهر به سوی مسجد حظيره حركت
كردند. آيت‌الله صدوقی نيز قبل از ساعت 9 در مسجد حاضر شد. جمعيت در مسجد و صحن
آن و خيابان‌های اطراف موج می‌زد. حجت‌الاسلام حاج شيخ‌كاظم راشد يزدی پشت
بلندگو قرار گرفت. او ضمن سپاس از مردم به خاطر شركتشان در مجلس يادبود
شهدا، راجع به تكامل صحبت كرد كه همه جمادات، نباتات و حيوانات در خدمت
انسان قرار گرفته‌اند و «انسان‌ها بايد كشته شوند تا عدالت اجتماعی برقرار شود
و ما از كشته شدن ترسی نداريم.»
جمعيت
به شدت تحت تأثير سخنان آقای راشد قرار گرفت و به محض تمام شدن مراسم در
خيابان‌ها دست به تظاهرات زدند. تظاهرات هر لحظه گسترش پيدا می‌كرد. شهربانی
توان مقابله را در خود نديد؛ لذا از نيروهای از قبل پيش‌بينی شده ژاندارمری
كمك خواست و آنان به كمك نيروهای پليس با مردم درگير شدند. ساعت 10:30 بود
كه «دو فروند هلیكوپتر» شنوك، 80 كماندوی «اعزامی از مركز توپخانه اصفهان» را
به محل درگيری رساندند. درگيری هر لحظه شدت می‌يافت. صدای گلوله لحظه‌ای قطع
نمی‌شد، گاز اشك‌آور هاله‌ای از دود بر شهر يزد برافراشته بود. تظاهرات تا
بعدازظهر ادامه داشت و نتيجه آن زخمی شدن و شهيد شدن تعدادی از مردم مؤمن
يزد بود. روزنامه‌های وابسته تعداد شهدا را 2 نفر و تعداد مجروحين را 10 نفر
اعلام كردند. ساواك نيز «تعداد دستگيرشدگان را 51 نفر اعلام نموده است.»
رئيس
شهربانی يزد سرهنگ جهانگير هاشمی طی گزارشی، نام تعدادی از شهدای این واقعه را ذكر كرده و سن مجروحين حادثه را به ترتيب، 45، 18، 30،
30، 24، 65، 15، 26، 23 و 14 ساله و شغل آن‌ها را كارگر، محصل،كارمند، سلاخ،
ساعت‌ساز، سيم‌كش اعلام نموده است. اين آمار نشان می‌دهد كه مخالفين رژيم
از مشاغل مختلف و در سنين متفاوت ولی اكثراً جوان بوده‌اند.
بعد از این رخداد، ساواك
يزد آيت‌الله صدوقی و حاج شيخ‌كاظم راشد را «عاملين اصلی حادثه» قلمداد كرد؛
ولی چون از اقدام عليه آيت‌الله صدوقی بيم داشت، كميسيون امنيت اجتماعی يزد
در دوازدهم فروردين تشكيل جلسه داد و حجت‌الاسلام راشد يزدی را به سه سال
اقامت اجباری در ايرانشهر محكوم كرد. اين واقعه علاوه بر پيامدهای سرتاسری
موجب انسجام و تحرك بيشتر روحانيت يزد شد. روحانيون يزد بلافاصله اعلاميه‌ای صادر و مراتب انزجار خود را از رژيم اعلام كردند.
در
اين اعلاميه چگونگی واقعه را اين‌گونه تشريح
كردند: پس از اتمام جلسه و در حالی كه مردم به بيرون از مسجد می‌رفتند،
«ناگهان پليس به پشتوانه گارد مسلح از چهار طرف با گلوله و رگبار مسلسل و
باتوم و غيره، مردم را محاصره كردند و بر كوچك و بزرگ و زن و مرد، اهل علم
و كارمندان دولت، شناخته و نشناخته رحم نكردند. سه ساعت مردم بی‌پناه را
مورد حمله وحشيانه قرار دادند... كشتند، مجروح نمودند، اسير كردند، ربودند،
زندانی كردند و بعد با كمال وقاحت فرياد پليس پيروز شد، پليس زنده باد.» سر
دادند. «گويا آن‌كه از شرق و غرب اسلحه می‌خريد، فقط برای كشتن ملت مسلمان
بود.»
روحانيون
در اين اطلاعيه اعلام كردند كه خواسته همه ما «جز اين نيست كه قرآن و
احكام قرآن زير نظر مراجع عظام تقليد در ميان جمعيت مسلمان زنده شود،
آزادی در ميان توده مردم برقرار گردد، زندانی‌های بی‌گناه، تبعيدی‌های بی‌پناه
از علما و اساتيد و محصلين و غيره همه آزاد شوند.» روحانيون در پايان به
رژيم هشدار دادند «از دست انتقام الهی بترسيد كه از آستين قدرت مردم بيرون
خواهد آمد و بنياد ستمگران را برخواهد انداخت.»
آيت‌الله
گلپايگانی نيز با صدور نامه‌ای به علمای يزد «تظاهرات اخير ملّت برای حمايت از
اسلام و احكام قرآن مجيد» را «ناشی از شعور مذهبی و رشد فكری آن‌ها» دانست و
افزود كه ديگر امكان «محو شخصيت اسلامی اين كشور ممكن نيست؛ زيرا ملت
مسلمان متوجه نقشه‌های شوم استعمارگران شده و به بركت اسلام و ولايت اهل
بيت عصمت و طهارت سلام‌الله عليهم اجمعين آگاهی ملت روز به روز بيشتر می‌شود.»
آيت‌الله شيرازی نيز با ارسال پيامی به آيت‌الله صدوقی ضمن ابراز تأسف از
واقعه 10 فروردين 57، آن را نشانه‌ای از «پيوند عميق و ناگسستنی ملت شريف ايران
با دين، مذهب و جامعه روحانيت» ارزيابی كرد.
