شكل‌گيرى محفل‌هاى مبارزه عليه رژيم در استان همدان پس از فاجعه فیضیه
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ پس از فاجعه مدرسه فيضيه قم و ديدار اقشار
مختلف مردم همدان با امام خمينى، كانون‌ها و محافل زيادى براى مبارزه با رژيم پهلوى
شكل گرفت. به دنبال حادثه مذكور، عده‌اى از روحانيون مبارز همدان، از جمله: «حجت‌الاسلام
سيدفاضل حسنى»، «سيدمحسن حسنى»، «سيداحمد حسينى ملايرى»، «شيخ فخرالدين راحمى»، «شيخ
احمد رحمانى» و «حجة‌الاسلام ابوالقاسم خواب‌نما (حسينى‌پنا)»، در منزل مرحوم حجة‌الاسلام
سيداحمد حسينى اجتماع كردند و با هم عهد و پيمان بستند كه تا سرنگونى رژيم مبارزه
كنند. بر همين اساس، مطالبى در اين خصوص پشت يك جلد قرآن كريم نوشته، همگى آن را
امضا كردند.
روحانيون
مذكور، پس از امضاى عهدنامه‌اى كه براى مبارزه با رژيم بسته بودند، مجالس مختلف و
متعددى تحت عناوين گوناگون تشكيل دادند و به ارشاد و آگاه كردن مردم پرداختند. يكى
از اين جلسات به عنوان تفسير قرآن، در منازل روحانيون به صورت نوبتى برگزار مى‌شد.
علاوه بر مجالسى از اين قبيل، هيئت‌هاى مذهبى نيز محل مناسبى براى فعاليت و نشر
حقايق بود. در اين زمينه هيئت‌هاى «عسكريه» و «فاطميه» فعال بودند و شب‌ها جلسه‌هايى
در آنجا برگزار مى‌گرديد. بازاريان نيز حضور چشمگيرى در اين جلسات داشته، در همه
حال در كنار روحانيون بودند، چنانكه محمد ابراهيم درفشى با برگزار كردن روضه
سادات در منزل خود و دعوت از روحانيون مبارزى چون سيداحمد حسينى و حسنى موجب پيوند
بيشتر بازاريان و روحانيون مى‌گرديد.
از
جمله افراد ديگرى كه در اين خصوص، فعال بودند مى‌توان از حاج جواد نوريان پارچه‌فروش،
حاج محمود كتاب‌فروش، آقا خليل خياط و سيدمحمد حسينى (دباغ) نام برد. اين افراد در
مواقع لازم، بازار را تعطيل و اعلاميه صادر مى‌كردند. همچنين به توزيع و پخش
بيانيه‌هاى امام خمينى اقدام و محيط را براى سخنرانى واعظان مهيا مى‌كردند. روحانيون
و بازاريان همدان به واسطه طلاب همدانى حوزه علميه قم، از وقايع مطلع شده،
اعلاميه‌ها و بيانيه‌هاى مراجع و امام خمينى نيز بدين وسيله به دست آنها مى‌رسيد.
از جمله افرادى كه به صورت مداوم بين همدان و قم رفت و آمد داشت، فتحعلى صاحب‌الزمانى
بود كه اعلاميه‌ها را به همدان مى‌رساند.
حجت‌الاسلام
موسوى همدانى در اين خصوص مى‌گويد: «همدانى‌هاى مقيم قم جلساتى داشتند و اعلاميه‌هاى
امام را به دست آورده و به همدان منتقل مى‌كردند تا مطالب، مخفى و مجهول براى مردم
همدان نماند... در همدان هم جلساتى داشتيم با آقايان طلاب و روحانيون، از جمله آيت‌الله
شهيد مدنى و سيدفاضل حسنى و حاج جواد نوريان و افرادى را براى سخنرانى و منبر به
همدان دعوت مى‌كرديم.»
در
آن زمان، علاوه بر آيت‌الله بنى‌صدر و ملاعلى آخوند همدانى كه در سطح كشور مقبوليت
و معروفيت داشتند، شهيد مدنى نيز بسيار فعال بود و بدون هيچ واهمه‌اى به رژيم حمله
مى‌كرد. سيدصادق حجازى در خصوص فعاليت‌هاى شهيد مدنى مى‌گويد: «شهيد مدنى در همدان
در منازل و جلسات شديدا برخورد مى‌كرد. او در جلسات، مخصوصا به نام معاويه و يزيد،
به رضا شاه و محمدرضا شاه حمله مى‌كرد و اعمال آنان را به اسم معاويه و يزيد تشريح
مى‌كرد.»
روحانيون
و مبارزان همدان نيز علاوه بر ارتباط با مراجع قم و حضرت امام خمينى، به واسطه
آيت‌الله آخوند، با مراجع خارج از كشور و ساكن عتبات عاليات در عراق، مرتبط و از
موضع آنها مطلع مى‌شدند؛ چنانكه در 8 ذى‌القعده سال 1382ق، آيت‌الله حكيم طى
تلگرافى به روحانيون و مراجع ايران و آيت‌الله آخوند اعلام كرد: «حوادث مولمه پى‌درپى
و فجايع محزنه به ساحت علما و روحانيت قم، قلوب مؤمنين را جريحه‌دار و موجب تأثر
شديد اينجانب گرديده است (وسيعلمُ الذين ظلموا اى منقلب ينقلبون) اميد است حضرات
علما دسته‌جمعى مهاجرت به عتبات عاليات بنمايند تا بتوانيم رأى خود را درباره
دولت صادر نماييم.»
آيت‌الله
حكيم، با ارسال اين تلگراف، علماى ايران و آيت‌الله آخوند همدانى را به منظور اخذ
تصميم براى مهاجرت به عتبات عاليات دعوت كرد؛ اما آيت‌الله آخوند در اين خصوص پيرو
تصميم و سياست امام بود؛ او نيز اين درخواست را ناممكن دانست و اعلام نمود: «ما مى‌دانيم
با هجرت مراجع و علماى اسلام‌ـ اعلى‌الله كلمتهم‌ـ مركز بزرگ تشيع، در پرتگاه
هلاكت افتاده و به دامن كفر و زندقه كشيده خواهد شد و برادران ايمانى عزيز در
شكنجه و عذاب اليم خواهند شد. ما مى‌دانيم با اين هجرت، تغييرات و تحولات عظيمى
روى خواهد داد كه ما از آن بيمناكيم ما عجالتا در آن آتش سوزان به سر برده و با
خطرهاى جانى صبر نموده، از حقوق اسلام و مسلمين و از حريم قرآن و استقلال مملكت
اسلام دفاع مى‌كنيم.»
فرهنگيان
شهرستان همدان نيز پس از فاجعه مدرسه فيضيه و ملاقات با امام خمينى، تصميم به
مبارزه عليه رژيم گرفتند و به تشكيل جلسات دانش‌آموزى اقدام كردند. بر اين اساس،
سيدكاظم اكرمى، حسن مشتاق و محمود آزاديان‌ـ از فرهنگيان همدان‌ـ پس از واقعه
فيضيه، به قم مسافرت كردند و با امام خمينى ديدار نمودند. محمود آزاديان راجع به
اين ملاقات مى‌گويد: «با يكى دو نفر از دوستان در قم به واسطه جابری ـ از طلاب
همدانى مقيم قم‌ـ در منزل امام با وى ملاقات كرديم. از ايشان سؤال كرديم در رابطه
با استفاده از اموال دولتى، ايشان فرمودند: «در حد ضرورت استفاده كنيد، اسراف
نكنيد.» در خصوص استفاده از اين امكانات براى مبارزه با رژيم اجازه ندادند و گفتند
استفاده نكنيد، مگر از اموال شخصى.»
