پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ نشست رونمایی از کتاب «تحولات فکری حوزه علمیه قم (1301-1357)» به همت مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم و همکاری بنیاد قم‌پژوهی در محل این بنیاد برگزار شد. در این نشست، حجت‌الله علیمحمدی یکی از نویسندگان کتاب، پس از معرفی نویسنده دیگر اثر خانم دکتر مرجان برهانی، اثر مذکور را صرفا درآمدی بر آثار دیگر در این زمینه دانست که پس از این باید به رشته تحریر درآیند. وی گفت: کتاب درباره چهار مقطع از مقاطع حیات حوزه علمیه قم در بازه زمانی 1301 تا 1357 به پژوهش پرداخته است: دوره شیخ مؤسس (1301-1315)؛ دوره مراجع ثلاث (1315-1323)؛ دوره آیت‌الله العظمی بروجردی (1323-1340) و بالاخره دوره نهضت (1340-1357).
به نظر نویسنده کتاب، درباره علت یا علل تأسیس حوزه علمیه قم تاکنون موارد زیادی توسط نویسندگان و پژوهشگران ابراز شده، اما وی علت اصلی این اقدام را بحرانی دانست که شیخ مؤسس آن را درک کرد و همان بحران، انگیزه وی را برای بازتأسیس حوزه علمیه قم دوچندان نمود. بحران مذکور، گریبان ایران را گرفته بود و آن را به سمت تباهی و تاریکی سوق می‌داد. علیمحمدی در برشماری عناصر بحران مزبور خاطرنشان کرد: خطر کمونیسم و سیطره تدریجی آن بر ایران، وجود بی‌نظمی و هرج‌ومرج سیاسی که پس از مشروطه پدیدار شده بود، انزوای روحانیت مقیم ایران پس از مشروطه و حضور مرجعیت اثرگذار در عتبات و دلمشغولی آنان به مشکلات آن دوره کشور عراق، فعالیت بی‌محابا و بدون حد و مرز جریان روشنفکری که گاهی تا ولنگاری در باورها نیز پیش می‌رفت و بالاخره آغاز جنگ جهانی اول و حضور فیزیکی کشورهای استعمارگر علاوه بر سلطه نرم و روانی آنان، مجموعه عناصر بحران تباهی را تشکیل می‌دادند.
مؤلف کتاب در ادامه اظهار کرد: شیخ مؤسس که علت این بحران را عدم وجود یک پایگاه قوی دینی در ایران و کاهش عمق اثرگذاری حوزه‌های عتبات در آن دوران می‌دانست، آرمان خود را در نجات ایران از این تباهی و وضعیت بد اجتماعی مردم آن قرار داد و برای رسیدن به وضعیت مطلوب و مورد نظر خویش، به بازتأسیس حوزه علمیه قم همت گماشت و با این اقدام حیاتی و مؤثر، سایه تباهی را از سر ایران دور کرد. پس از رحلت ایشان، آیات عظام صدر، حجت و خوانساری پرچم زعامت حوزه را بر دوش کشیدند، اما به جهت تعدد تصمیم‌گیری‌ها طبیعی بود که مدیریت حوزه به کمال پیش نرفت و آنان نیز با توجه به این امر در انتظاری فعال در پی زعیمی مقتدر بودند تا امر مدیریت حوزه را بدو بسپرند. علیمحمدی ادامه داد: سپردن امر زعامت حوزه به آیت‌الله العظمی بروجردی زمینه رشد چندجانبه و مؤثر آن را فراهم کرد و سبب رشد کمی و کیفی حوزه در آن دوران شد. پس از ارتحال ایشان در سال 1340، با فعالیت‌های امام خمینی در دوره حضور سه ساله در ایران و پس از آن در دوران تبعید و نیز همراهی زعمای حوزه در ایران آیات عظام گلپایگانی، مرعشی نجفی و شریعتمداری، این مسیر رشد همچنان ادامه پیدا کرد. نویسنده نقطه امتیاز این دوره را نسبت به دوران‌های دیگر، تحول در نگاه به سیاست در حوزه دانست.
گفتنی است در این نشست فرهنگی، برخی از حاضران به اظهار نظر پیرامون موضوع کتاب و گفتگو درباره مطالب مطرح شده از جانب نویسنده کتاب پرداختند. در پایان نیز مراسم رونمایی از کتاب برگزار شد. کتاب «تحولات فکری حوزه علمیه قم (1301-1357)» به مناسبت یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1401 منتشر شده است.
منبع: یکصدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه قم
