مرکز اسناد انقلاب اسلامی

همزمان با تحریم عید نوروز 1342 از جانب امام خمینی، رژیم پهلوی رودررویی آشکار خود را در مقابل روحانیت آغاز کرد. دو فروردین­ماه، در جریان برگزاری مراسم عزاداری شهادت امام صادق(ع) نیروهای ساواک در لباس غیرنظامی با هتک حرمت علما و مراجع تقلید به مدرسه فیضیه حمله برده و طلاب را مورد ضرب و شتم قرار دادند. هم­زمان با فاجعه فیضیه قم، عوامل رژیم شاه به مدرسه طالبیه تبریز نیز حمله ­کرده و چند تن از مردم در این حادثه مجروح و یا شهید شدند. بعد از این فجایع مراجع  و علمای نجف نیز در همدردی با مراجع قم اعلامیه‌هایی صادر کردند. یکی از این پیام‌ها اعلامیه بسیار مهم آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی در پاسخ به نامه برخی علما در اردیبهشت 1342 بود.

آیت‌الله سید محمدصادق روحانی‌ دار فانی را وداع گفت.

از جمعیت سبقت گرفته خود را به ‌‌‌‌‌‌‌‌آیت‌‌‌‌‌‌‌الله سید علی شاهرودی رساندم و گفتم آقای خمینی در جمعیت پیاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید و دایماً اشك می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزد. در جواب گفت: «ایشان بهتر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داند كه چه كسی را از دست داده است.»

آیت‌الله فاضل استرآبادی می‌گوید: افكار انقلابی‌ امام‌ در نجف‌ بسیار مؤثر بود. طرز تفكری‌ كه‌ برحوزه‌‌ نجف‌ و علما و فضلای‌ آن‌ حاكم‌ بود، كاملاً با فضای‌ ایران‌ و روحانیت‌ آن تفاوت داشت. بنده‌ كه‌ شاگرد چهل‌ساله‌‌ مكتب‌ نجف‌ هستم‌ و تمام‌ درس‌هایم‌ را در آنجا گذراندم‌، عرض‌ می‌كنم‌ كه‌ بسیاری‌ از فعالیت‌های‌ انقلابی‌ در نجف‌ شرعاً ممنوع‌ بود. طرز تفكر ما اینگونه‌ بود، اما امام‌ آمد و ما را برگرداند و به‌ ما باوراند كه‌ افكار و اقدامات‌ انقلابی‌ نه‌ تنها ممنوع‌ نیست،‌ بلكه‌ وظیفه‌‌ و واجب‌ شرعی‌ است‌.

چهار روایت از دیدار تاریخی آیت‌الله سیدمحسن حکیم و امام خمینی وجود دارد. روایت اول از آیت‌الله رسولی محلاتی است که اظهار می‌دارد به رغم این که حضرت حکیم روز دوم و بعد از دیگر مراجع به ملاقات امام آمد اما در مقام بازدید امام فرمود اول باید به ملاقات حضرت حکیم برویم. پرده دوم از این ملاقات توسط شیخ نصرالله خلخالی نقل شده و روایت دیگر از حجت‌الاسلام شیخ‌محمد سمامی است. اما روایت دیگر برگرفته از خاطرات سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور و البته جامع‌ترین روایت است. او هرچند در این دیدار حضور نداشته لیک مطالب منقول مأخوذ از آیت‌الله سیدمصطفی خمینی است. براساس این روایت امام به حضرت حکیم می‌فرماید اگر امام مجتبی‌(ع) به اندازه شما طرفدار و مرید داشت هیچگاه صلح نمی‌کرد... شما حرکت و قیام بکنید اولین کسی که به دنبال شما راه می‌افتد من هستم. من از شما تبعیت می‌کنم و دنبال شما حرکت می‌کنم. این گفت‌وگو با لبخند و تشکر حضرت حکیم از میهمانش پایان می‌یابد.