مرکز اسناد انقلاب اسلامی

در آبان ماه 1302 خورشیدی، هم‌زمان با خروج احمدشاه، آخرین پادشاه قاجار از ایران، جمهوریت در ترکیه اعلام و مصطفی کمال پاشا، آتاتورک بعدی، به ریاست جمهوری آن کشور انتخاب گردید. مدتی بعد، رضا خان سردارسپه که گویا از همان روزها سودای سلطنت در سر می‌پروراند، سروصدای جمهوری‌خواهی را در ایران به راه انداخت تا در فروردین سال بعد در مجلس به تصویب برسد و او به‌عنوان نخستین رئیس جمهور ایران برگزیده شود، اما طرح جمهوری رضاخانی، با وجود مخالفان او در مجلس، به رهبری آیت‌الله مدرس، به باد فنا رفت و فراموش گردید. اما ماجرای این جمهوریت رضاخانی چه بود؟

آیت الله فلسفی می‌گوید: مرحوم مدرس برای تمام علمای تهران و ائمه جماعات پیام فرستاد و به آنها گفت که خطر بزرگی اسلام و مسلمین را تهدید می‌کند و افزوده بود که در نمازهای جماعت خود به مردم بگویند در فلان روز معین علمای اعلام در مجلس متحصن می‌شوند و مردم هم می‌بایست در میدان بهارستان اجتماع کنند و به پیروی از علما مخالفت خود را با برقراری جمهوری قلابی و ایجاد دیکتاتوری رضاخانی اعلام نمایند. مرحوم مدرس حتی گفته بود تا مردم یکصدا فریاد بزنند "ما تابع قرآنیم، جمهور نمی‌خواهیم." شاید این تحصن و تظاهرات مهم‌ترین عاملی بود که توانست توطئه جمهوری شدن قلابی ایران را که قرار بود مشابه جمهوری ضداسلامی ترکیه و دیکته شده انگلستان باشد خنثی کند.