مرکز اسناد انقلاب اسلامی

11 دی‌ماه 1367 امام خمينی طی نامه‌ای تاریخی میخائیل گورباچف رهبر اتحاد جماهیر شوروی را برای برون‌رفت از مشكلات كمونیسم و جلوگیری از سقوط به دامنِ امپریالیسم به اسلام دعوت كردند. امام خمینی در همین نامه ژرف‏ترین تحلیل‌ها را از تحولات جاری شوروی ارائه کرد و از آن به «صدای شکستن استخوان‌های کمونیسم » تعبیر کرد. در همین پیام پیش‌بینی دیگری توأم با هشدارهای مستند وجود دارد که نشانگر تسلط امام خمینی بر ارزیابی شرایط سیاسی آن روز جهان است.  حضرت امام به وضوح نسبت به در غلتیدن روس‌ها به سمت باغ ـ به ظاهر ـ سبز سرمایه ‏داری غرب و فریب خوردن از امریکا هشدار داده است. نامه امام نظر تحلیل‌گران جهانی را به خود جلب و  بازتاب‌ قابل توجهی در رسانه‌های دنیا داشت.

خود رضاخان با همه قدرتی که داشت از طریق یاران میرزا به او پیام داده بود: می‌دانم تو برای چه قیام کردی. تو انسان نیک‌نفسی هستی. من می‌دانم که تو آمده‌ای ایران را از این آشفتگی نجات دهی. من هم آمده‌ام تا این اوضاع را درست کنم. بیا با هم متحد شویم تا ایران را از این وضع نجات دهیم.

اقدام امام در نگارش نامه به گورباچف یکی از فرازهای مهم و ماندگار در تاریخ انقلاب اسلامی است. این اقدام یك دعوت به دین در چارچوب سنت اسلامی و با استفاده از ابزارهای سنتی اعزام نمایندگان و به روش مکاتبه‌ای مستقیم و خطابه‌ای به طرف دعوت‌شونده است.این نامه در شرایطی ارسال شد که دو سال بعد شوروی فروپاشید و مجادلاتی جدی در عرصه اندیشه‌ای جهان بر مدار مفاهیم «پایان تاریخ» و «برخورد تمد‌ن‌ها» در گرفت. در این نامه چهار مفهوم به هم خوردن معادلات جهان؛ ضرورت باور به خدا در شکل‌دهی به نظامات جدید؛ دعوت به دین اسلام؛ و احترام به روابط دو کشوربود.در این مقاله تلاش ­شده است ماهیت ­الگوی تصمیم‌­گیری سیاست ­خارجی امام­ خمینی به عنوان فقیه سیاستمدار بر مبنای قاعده فقهی «دعوت» مورد بررسی قرار گیرد.

"روشن احمدلی"، معاون وقت حزب اسلامی جمهوری آذربایجان درباره نامه تاریخی امام خمینی به گورباچف گفت: «پیام امام به گورباچف به رغم گذشت سال‌ها همچنان تازگی خود را برای مظلومان و نیز ظالمان حفظ کرده است. امام در این پیام به بشریت نشان داد که برای نجات از بحران‌ها باید اصول دین اسلام را بیاموزند و به آن عمل کنند و امروز نیز پیام‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی به مسلمانان و رهبران دیگر کشورها، ریشه در همان پیام تاریخی امام خمینی دارد و از آن قدرت می‌گیرد.»