مرکز اسناد انقلاب اسلامی

طبق گزارش‌های ساواک مازندران، شیخ عبدالله نظري خادم‌الشریعه و طبقه‌ی روحانیت این شهر، پنجم آبان ماه مجلس ختمی را به همین مناسبت در مسجد جامع ساری با حضور اغلب روحانیون و حدود دویست نفر از مذهبیان و بازاریان برگزار کردند. جلسه با قرائت قرآن توسط آقای جدی و شیخ هاشمی آغاز گردید. با توجه به اخطارهای مکرر نیروهای امنیتی و قرق شدن اطراف مسجد جامع توسط نیروهای پلیس، سخنرانی در این مجلس کار سختی بود. بسیاری از روحانیون از انجام این کار سرباز زدند و ترجیح دادند مستمع باشند. مرحوم شیخ مفید روحانی‌زاده، امامت جماعت مسجد حضرت ابوالفضل، شهامت نشان داد و بر فراز منبر رفت.

یکی از مؤثرترین علمای دوره‌ مشروطیت «شیخ فضل‌الله نوری طبری مازندرانی»، فرزند «ملا عباس مازندرانى نورى»، از مجتهدان و علمای بزرگ شیعه در مازندران بود. عالم دیگر «ملا عبدالله مازندرانی» است که در کنار «آخوند خراسانی» و «میرزا خلیل محمدحسین تهرانى» به «مراجع ثلاث» مشروطه‌خواه نجف مشهور بودند. پس از پیروزی مشروطه و در دورانی که علما و روشنفکران به‌صورت یکپارچه علیه استبداد مبارزه می‌کردند، نهادهای جدیدی برای گسترش آگاهی‌ها و فضای باز سیاسی و اجتماعی ایجاد شد. در بارفروش «ملا محمد جان علامه» رئیس انجمن مشروطه‌خواهان، انجمن ایالتی و ولایتی را برای نظارت بر انتخابات تشکیل داد. در ساری انجمن نظارت در خانه‌ «آقا شیخ علی‌اکبر طبری مجتهد» تشکیل شد. یکی از منتخبین نمایندگی مجلس نیز «سید عباس شریف‌العلمای خاوری» از سادات معروف و علمای مشروطه‌خواه بود.

در ایام انتخابات منافقین هم همه جا کاندیدا داشتند. میلیشای آن‌ها در کوچه‌ها و خیابان و فرمانداری و این‌ها یک بساطی درآورده بودند، یک ناامنی بوجود آوردند. من رفته بودم فرمانداری دیدم میلیشیای آن‌ها دخترها و پسرها همه بیرون فرمانداری نشستند هیچ‌کس هم جرأت کاری ندارد. انتخابات ساری به دوره دوم کشید. با علما جمع شدیم و مرحوم شهید عبدالوهاب قاسمی را به عنوان کاندیدای خود معرفی کردیم و رأی آورد.

شبی که بنا بود برای امام در مدرسه فیضیه جشن بگیرند مرحوم شهید حاج مهدی عراقی تقریباً مسئول تزئین و این‌ها بود. آن شب خبر دادند که اطرافیان آقای شریعتمداری می‌خواهند شلوغ کنند. اگر آن شب آقای خزعلی قضیه را جمع نمی‌کرد معلوم نبود چه می‌شد؟ آقای خزعلی منبر تشریف بردند و حضرت معصومه را به حضرت ام‌البنین تشبیه کردند. ایشان گفت حضرت معصومه هم چهار فرزند دارد. اسم مراجع را آورد؛ آقای گلپایگانی، آقای شریعتمدار، آقای نجفی و امام را گفت. دیگر آتش خاموش شد.