مرکز اسناد انقلاب اسلامی

خرسندی ابتدایی از تغییر رژیم در ایران و سقوط دولت ناتوان قاجار، باعث نشد که علما و از جمله آيت‌الله میرزای نائینی سیاستی کاملا منفعل در پیش بگیرند و در برابر اقدامات ضد اسلامی و ضد مردمی رژیم رضاشاه سکوت کنند. به عنوان نمونه‌ای از ابراز مخالفت‌های آيت‌الله نائینی در ابتدای رژیم پهلوی، گفتنی است با آغاز زمزمه اجرای قانون نظام اجباری و اظهار نگرانی و نارضایی مردم ایران، «آقای نائینی بیش از همه با نظام اجباری مخالفت [کرد] و اظهار فرمودند که این مسئله موجب تنفر عامه و منتهی به تحصن مردم در سفارتخانه‌ها و دخالت اجانب خواهد شد.»

آیت‌الله‌ نائینی‌ نماینده‌‌ افكار علما و مراجع‌ طرفدار مشروطیت‌ است‌ كه‌ اندیشه‌های‌ جناح‌ مشروطه‌خواه‌ را تئوریزه‌ و مدون‌ می‌کرد. از نظر وی نیابت‌ فقها در عصر غیبت‌ در امور حسبه‌ از قطعیات‌ مذهب‌ است‌ و حفظ‌ نظم‌ و اساس‌ اسلام‌ را از مهم‌ترین‌ مصادیق‌ امور حسبه‌ می‌داند. علامه نائینی‌، حكومت‌ مشروطه‌ را از باب‌ اولیه‌‌ مشروع‌ نمی‌داند، بلكه‌ آن‌ را نوعی‌ حكومت‌ غاصبانه‌ می‌شمارد كه‌ از باب‌ ضرورت‌ و ثانویه‌ غصب‌ آن‌ كمتر از حكومت‌ استبدادی‌ است.