مرکز اسناد انقلاب اسلامی

شهید مدرس به عنوان یکی از مهم‌ترین اندیشمندان و سیاست‌مداران جهان اسلام، همواره بر تعامل دین و سیاست، حفظ استقلال کشور، تأکید بر داشتن قانونی بومی و حفظ تمامیت ارضی تأکید دارد.

در یکصد سال اخیر شهید آیت‌الله سید حسن مدرس از جمله فقیهان و عالمانی است که در عمر با برکت خود علاوه بر دیانت ، به سیاست نیز به معنای تام و تمام آن پرداخته است. آیت‌الله مدرس از عصر مشروطه ، مبارزه با استبداد و استعمار تا لحظه شهادت در عرصه سیاست درخشیده است بطوری که می‌توان دوران نمایندگی او در مجلس شورای ملی ( از دوره دوم تا ششم) را سیاسی‌ترین دوران زندگانی سید حسن مدرس قلمداد کرد. آیت‌الله مدرس در پنج دوره نمایندگی خود در مجلس عرصه‌های نوینی در سیاستمداری و سیاستگذاری ایران خلق کرد که برگرفته از شخصیت خودساخته او بود. نگاهی به مؤلفه‌های شخصیتی شهید مدرس در دوران نمایندگی ابعاد برجسته‌ای از یک نماینده تمام و کمال مردم را به منصه ظهور می‌رساند. مردم‌داری، دشمن‌شناسی و دشمن ستیزی، استبدادستیزی، ایستادگی در برابر تهدیدو تطمیع، ساده‌زیستی و استقلال شخصیتی از جمله ویژگی‌های برجسته شهید آیت‌الله سید حسن مدرس است که از این رهگذر می‌توان او را - در اندیشه و عمل- الگوی یک نماینده تمام‌عیار و رجل دینی و سیاسی دانست.

براساس اسناد موجود ابتدا قرار بود شهید مدرس به گناباد یا قائن تبعید شود اما بعدا خواف به عنوان تبعیدگاه وی انتخاب شد.

حجت‌الاسلام حسن روحانی که در دوره‌های چهارم و پنجم نایب‌رئیس اول مجلس شورای اسلامی بود، در یکی از سخنرانی‌های خود در این جایگاه، ضمن اشاره به الگو بودن شهید مدرس برای نمایندگان، درباره تاکید مرحوم مدرس به حفظ جایگاه مجلس گفت: «نکته مهم اینکه امام(ره) الگوی نماینده خوب را مدرس قرار دادند. از دید حضرت امام الگو و مثل اعلای یک وکیل مردمی، عدالتخواه، شجاع و اسلام‌شناس آگاه و آشنا به زمان، مدرس است و لذا به مردم هم توصیه می‌فرمود که امثال مدرس را پیدا کنید و به عنوان نماینده انتخاب کنید... مدرس تلاش فراوان داشت تا پایگاه مجلس لطمه نبیند. اولین تلاش او این بود که قدرت مجلس باقی بماند و تضعیف نشود...بنابراین مجلس شان و جایگاه بسیار مهمی دارد و لذا مدرس تلاش می‌کرد تا این جایگاه صدمه نبیند. هر وقت مرحوم مدرس در مجلس می‌دید یکی از نمایندگان، سخن و بیانی دارد که به نحوی عظمت مجلس را خدشه‌دار می‌کند، فورا اعتراض می‌کرد. وی معتقد بود نباید عظمت و تقدس مجلس زیر سوال قرار بگیرد...»