دیدگاه

بی‌اغراق، فاجعه‌بارترین سیستم حکومتی‌ای که بشر به خود دیده، سیستم «محاصصة» است. محاصصة یعنی تقسیم مناصب حکومتی بر اساس وابستگی‌های قومی و مذهبی. در دنیا، فعلاً عراق و لبنان رسماً چنین سیستمی دارند و می‌بینیم هربار هنگام انتخاب رؤسای سه‌ قوه (یا در لبنان حتی هنگام انتخاب فرمانده ارتش و فرمانده نیروهای امنیت داخلی و رئیس بانک مرکزی و ... که هر کدام باید از طائفه‌ای خاص باشند) چه وضع وحشتناکی به وجود می‌آید: قفل مطلق!

عشایر قشقایی، بویراحمد و ممسنی، نقش بارزی در جریانات سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۲ خورشیدی از پیش از ملی شدن صنعت نفت تا پس از کودتای ننگین ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ داشتند. هدف از نوشتن این مقاله، بازخوانی گوشه‌ای از نقش عشایر جنوب در پشتیبانی از دکتر مصدق به ویژه در جریان قیام ملی مردم در روز ۳۰ تیرماه ۱۳۳۱ خورشیدی است که عشایر قشقایی و بویراحمد نیز وارد عمل شده و طی مخابره‌ی تلگراف‌های متعددی به تهران، تهدید می‌کنند که در پشتیبانی از بازگشت دکتر مصدق به قدرت، به پادگان شیراز حمله کرده و آن‌جا را به آتش می‌کشند.

دکتر حائری تاریخ‌پژوهی روشمند، نوگرا و نظریه‌پرداز بود که گذشته از آثاری ارزشمند و ماندگار، شاگردان ممتازی تربیت کرد. یکی از آثار بر جا مانده از او، زندگی‌نامه‌ی خودنوشتی است با نام «آنچه گذشت ...؛ نقشی از نیم ‌قرن تکاپو» که در آن صریح و بی‌پرده زندگی شخصی و حرفه‌ای خود را به تصویر کشیده است.

در دوران مدرسه، در پاسخ به این سؤال که «چرا تاریخ می‌خوانیم؟» معمولاً گفته می‌شد: «تا عبرت بگیریم». نمی‌دانم آیا امروز هم در سیستم آموزشی، در برابر این علامت سؤال، همین پاسخ کلیشه‌ای درج می‌شود یا نه؟ اما فارغ از عبرت گرفتن، مطالعه‌ی تاریخ آثار و فواید بسیاری دارد. اغلب مشکلات، ریشه در تحلیل غلط از تاریخ دارد. از این رو به تعبیری، کلید پیش‌بینی امروز و فردا، در گرو فهم گذشته است. در این میان، نسل جدید بیش از دیگر نسل‌ها به مطالعه و فهم تاریخ نیاز دارند. این نسل در بمباران اطلاعات غلط تاریخی گرفتار شده و متأسفانه، پدافند مناسبی برای مقابله با این تهدید، پیش‌بینی نشده است. این انفصال تاریخی، آثار منفی بسیاری برای آینده‌ی این نسل خواهد داشت.

در ماجرای اعدام اعضای سازمان مجاهدین خلق یا آن کسانی که مردم آن‌ها را به «منافقین» می‌شناسند، چند سؤال مطرح است. اعدامی‌ها چند نفر بودند؟ آیا این‌ها بی‌گناه بودند و حکمشان اعدام نبود و آیا افراد دیگری در فروغ جاویدان یا عملیات مرصاد مرتکب عملی شدند، اما این‌ها در زندان اعدام شدند؟ آیا برای این افرادی که اعدام شدند، دادگاه و رویه‌ی قانونی برگزار شد یا خیر؟ افرادی مثل آقای آیت الله شهید رئیسی، آقای نیری، آقای پورمحمدی و آقای ری‌شهری چه نقشی داشتند؟

خیانت بنی‌صدر بسیار گسترده بود. دوران پر فراز و نشیب ریاست جمهوری بنی‌صدر که مملو از خیانت وی بود؛ با دورۀ هیچ رئیس‌جمهوری در داخل ایران در طی 40 و اندی سال قابل مقایسه نیست.

به طور فهرست‌وار به مهم‌ترین دستاوردهای عصر قاجار، عصر گذار ایران از قرون وسطی به دوران مدرن، اشاره می‌کنیم: منع عمرکُشان و منع تحقیر اهل سنت، فرمان لغو جزیه و برابری ایرانیان غیرمسلمان، فرمان‌های متعدد درباره‌ی منع شکنجه و آزادی و امنیت شخصی، لغو کور کردن و قطع عضو به عنوان مجازات و...

این نوشته دربارۀ تاریخ انقلاب نیست. بلکه مشخصاً به قصد ترسیم نسبت بدنۀ روحانیت با آن به بهانه سخنان اخیر مهندس عبدالعلی بازرگان در تخفیف نقش بدنه روحانیت در انقلاب است.

با گذشت 35 سال از رحلت امام خمینی شاید تصویر آن روزها برای بسیاری کم‌رنگ شده باشد و از بسیاری از آنچه در آن روزها فضای سیاسی کشور با آن روبه‌رو بود، اطلاع چندانی نداشته باشند. در ادامه به سه مقطع پیش از رحلت امام خمینی، زمان رحلت ایشان و جانشینی او خواهیم پرداخت.

در جریان بررسی اصل هفدهم نیز ابتدا حرفی از تعیین روز جمعه به عنوان «تعطیل رسمی هفتگی» نبود و در ابتدای اصل پیشنهادی نیز شهر تهران به عنوان «مرکز حکومت جمهوری اسلامی ایران» مشخص شده بود. به پیشنهاد ابوالحسن بنی‌صدرو تصویب اکثریت مجلس، اشاره به شهر پایتخت کشور از قانون اساسی حذف می‌شود تا امکان تغییر پایتخت بدون نیاز به رفراندوم فراهم باشد. در ادامه جلسه، مرحوم آیت‌الله منتظری پیشنهاد می‌کند تعیین روز جمعه به عنوان «تعطیل رسمی» به این اصل افزوده شود.

نام دکتر محمد مصدق در تاریخ­نگاری معاصر با وقایع مهم تاریخ معاصر ایران به‌­ویژه نهضت ملی کردن صنعت نفت ایران گره خورده ­است. اما نام او در مطبوعات جهان غرب از 1330ش و با انتصابش به نخست‌وزیری به دو دلیل بسیار مطرح شد؛ نخست مخالفت بی‌­سابقه­‌اش به عنوان مجری قانون ملی کردن صنعت نفت با نفوذ انگلیس در ایران و دوم شیوۀ متفاوت نخست‌وزیری­ او که از بستر خود کشور را اداره می­‌کرد. ارائه این بازنمایی از مصدق در فقدان زندگینامۀ جامعی از او زمینه‌­ساز نگارش اثری شد که در ادامه معرفی شده ­است.

اندرو اسکات کوپر پژوهشگر تاریخ و سیاست در خاورمیانه و اصالتا اهل نیوزلند است. کوپر دکترای تاریخ از دانشگاه ویکتوریا در نیوزیلند اخذ کرده و همچنین در سال ۲۰۱۳، یک دوره فرصت مطالعاتی را در جامعة المصطفی العالمیه در شهر قم در ایران گذرانده‌ است.

اگر قوام نظام عادلانه را به وجود صلاحیت و عدالت در منتخبان بدانیم، در مورد نحوه‌ی احراز این صلاحیت، دو دیدگاه وجود دارد. تعیین مناصب سیاسی و اجتماعی ممکن است مقید و تابع صلاحیت‌های فردی بشود یا برعکس، فرایند تعیین، کاشف از صلاحیت افراد تعریف شود یا اینکه خود این فرایند، اعتباربخش و صلاحیت‌دهنده محسوب گردد.

جان قزوینیان روزنامه‌نگار، پژوهشگر تاریخ و استاد دانشگاه است و پیش از این مدتی ریاست مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه پنسیلوانیا را به عهده داشته است. او اصالتاً ایرانی‌ست و به جز پژوهش درباره تاریخ ایران به موضوع ارتباط سیاست و نفت در شمال قاره آفریقا پرداخته است. از او تاکنون کتاب تاریخ روابط ایران آمریکا(از سال 1720 تا 2020) به فارسی ترجمه شده و توسط سه ناشر مختلف به چاپ رسیده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین محسن قنبریان در نشست «داستان عدالت و آزادی» به تبیین نسبت عدالت و آزادی از دیدگاه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای پرداخت.

متولیان انحصاری تحقیقات جنگ در ایران، در ارتباط گرفتن با محققان ‌خارجی و همچنین ترجمه‌ی آثار و ارائه‌ی اسناد ایرانی در بیرون مرزهای ایران موفقیتی نداشته‌اند و اغلبِ کتاب‌هایی که محققان غیرایرانی نوشته‌اند، با رجوع به اسناد غیرایرانی و روایت‌های عراقی نوشته شده است. در این آثار، اطلاعات دقیقی از جبهه‌ی ایران وجود ندارد و بسیاری از تلاش‌های طاقت‌فرسا و ابتکاری و اندیشمندانه نادیده گرفته شده و حتی پیروزی‌های ایران در مقاطعی از جنگ، که ناشی از طراحی‌های دقیق و شناسایی‌های مهم بوده، با به‌کارگیری از تاکتیک امواج انسانی مرتبط شده‌ است. دریغ از این‌که این نهادهای نظامی توانسته باشند این آثار را نقادی کنند و دیدگاه ایران را در فضای بین‌المللی منتشر کنند.