فطریه ای برای مردم لبنان
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ استقبال گسترده از برنامه‌های ماه مبارك رمضان در مسجد قبا، دكتر مفتح را به این فكر‌انداخت تا نماز عید فط، این مراسم عبادی‌ـ سیاسی را در طرحی ابتكاری به صحنه نمایش قدرت سیاسی مردم تبدیل كند. بنابراین چند روز قبل از عید فطر در مسجد اعلام شد كه ساعت هشت روز عید فطر مراسم نماز در پل رومی، بالای تپه قیطریه برگزار می‌گردد.
در گزارشی ساواك تهران پلیس را مطلع ساخت كه: »احتمالاً در صورت مناسب‌بودن زمینه، مردم پس از اقامه ی نماز، با دادن شعار دست به تظاهرات خواهند زد. بنابراین به‌هیچ‌وجه نیروهای پلیس در محل برگزاری نماز حضور نداشته باشند و یك واحد مجهز برای پراكنده‌كردن كسانی كه احتمالاً شعار بدهند، در یكی از خیابان‌های اطراف حاضر باشند»
از شب قبل از عید فطر محوطه با سیم‌كشی برق، نصب چادر برای بانوان و نصب بلندگو و پلاكارد با شعارهای اسلامی مبنی بر وحدت مسلمانان آماده شد. افرادی نیز جهت انتظامات مراسم با بازوبندهای مخصوص تعیین شد تا مردم را جهت اخذ فطریه راهنمایی كنند. حاجی مانیان به‌عنوان كارگردان انتظامات مراسم انتخاب شدند. از سوی دیگر آیت‌الله موسوی زنجانی، عهده‌دار اقامه ی نماز عید و حجتی‌كرمانی وعظ مجلس را برعهده گرفتند. در این مراسم آقای حسینی به‌عنوان قاری و اذان‌گو انتخاب شد.
حركت مردم از ساعت ۷ صبح روز عید به سمت تپه قیطریه آغاز شد، در حالی كه یك ساعت بعد تعداد جمعیت به بیش از هجده هزار نفر رسید كه سه هزار نفر از آنان زن بودند. در بین‌شان سه هزار نفر زن نیز دیده می‌شد.به گزارش ساواك: «مهندس مهدی بازرگان، دكتر یدالله سحابی، فخرالدین حجازی، دكتر محمد مفتح و عدهی زیادی از افراد نهضت آزادی، طرفداران [امام]خمینی، فرزندان طالقانی، دانشجویان، دانش‌آموزان، كارمندان دولت، بازرگانان، تجار و بازاریان نیز در این مراسم شركت نمودند. در ساعت ۸:۴۰ دقیقه صبح اقامه نماز شروع شد و پس از پایان نماز، حجتی كرمانی درباره عظمت این مراسم، موقعیت روزافزون جهان اسلام و پیشرفت آن در قاره آفریقا، اروپا و آمریكا، خطرات عمال مسیحیت و اسرائیل سخنرانی كرد. در پایان مراسم از حاضرین خواسته شد در صورت تمایل فطریهی خود را درون بشكه‌های مخصوص كه در نزد انتظامات مراسم است بریزند»
ماشاءالله رحیمی كه خود در این مراسم شركت داشته است، در مورد وقایع پایان این مراسم چنین می‌گوید:
»پس از اتمام مراسم نماز عید فطر، حركت دسته‌جمعی مردم آغاز شد. هدف این بود كه این حركت در مسجد قبا به پایان برسد، اما جمعیت راه خود را به سمت پایین ادامه داد و كم‌كم همه متفرق شدند»
مقرر گردید فطریه‌های جمع‌آوری‌شده در مراسم نماز عید فطر برای كمك به شیعیان لبنان اختصاص داده شود. محمود كریمی‌نوری در این باره چنین می‌گوید: »هیئتی از مسجد با سرپرستی دكتر محمد مفتح به لبنان اعزام شدند تا پول‌ها را در اختیار گروه‌های مبارزاتی و مخصوصاً چمران قرار دهند»
در شرایطی كه بستر فعالیت برای نیروهایی كه خطر جدی برای حكومت نداشتند، هموار شده بود، برگزاری نماز عید فطر (كه از ابتكارات دكتر مفتح و مسجد قبا بود) فرصتی ویژه برای نیروهای مبارز مذهبی فراهم كرد تا بتوانند در قالب فعالیت مذهبی، فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی خود را پیش ببرند.
شدت مخالفت حكومت پهلوی نسبت به برگزاری راهپیمایی‌ها و سخنرانی‌های مذهبی ـ سیاسی بعد از راهپیمایی سال 1356 قیطریه افزایش یافت. بعد از این راهپیمایی، حكومت پهلوی از برگزاری سخنرانی‌های مذهبی در مساجد نیز جلوگیری نمود و حتی به سركوبی آنها پرداخت. براساس نامه‌ای كه به امضای تعدادی از شخصیت‌های سیاسی ـ مذهبی انتشار یافته بود، به برخورد حكومت با آزادی‌های قانونی و حرمت شئون انسانی اعتراض شده است. در این نامه به جلوگیری ساواك پس از اطلاع از برگزاری سخنرانی مذهبی در مسجد قبا و محاصره ی مسجد در صبح عید قربان اشاره شده است.
منبع: مساجد تاثیرگذار در تاریخ انقلاب اسلامی، به کوشش حمیدرضا مازندرانیان، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
