کد خبر: ۱۰۲۵۶
«ترکیب کاملا متقارن شکل، بیانگر تعادل و توازن» است
تصویب آرم جمهوری اسلامی و جنجال‌های بعد از آن
«هلال‌های تعبیه‌‌شده در این آرم از نقش مبارکی ریشه می‌گیرد که حضرت رسول (ص) بارها با شمشیر مبارک‌شان به عنوان امضا بر روی شن‌ها ترسیم کرده‌اند. این طرح پنج بخش دارد که نشان‌دهنده پنج اصل دین است.»
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روز جمعه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۹ طرح آرم جمهوری اسلامی که توسط حمید ندیمی معمار و گرافیست در سال ۵۸ به دفتر امام خمینی در قم ارسال شده بود، توسط امام خمینی تصویب شد.
هاشمی رفسنجانی در خاطرات سال ۵۹ خود در این باره روایت می‌کند: «هنگام تهیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به این مسئله توجه شد و ضمن تایید رنگ‌های پرچ رسمی ایران [در اصل هجدهم] تصویب شد که این پرچم، با علامت مخصوص جمهوری اسلامی و شعار الله اکبر مورد استفاده قرار بگیرد. در اجرای این قانون گروهی از کارشناسان خبره و اهل فن از طرف شورای انقلاب مامور پیگیری و اقدام شدند. آن‌ها مسابقه‌ای در این ارتباط برگزار کردند و در نهایت نیز چند طرح را برای شورا آوردند که از میان آن‌ها طرح آقای [حمید] ندیمی بهتر تشخیص داده شد و به عنوان نشانه جمهوری اسلامی ایران [در جلسه ۱۵ اردیبهشت ۱۳۵۹] به تصویب شورای انقلاب رسید. در این طرح کلمه طیبه الله مبنای فرم اصلی آرم بود و از ترکیب‌بندی‌های مختلف آن مفاهیم اسلامی و انقلابی ارزشمندی حاصل می‌شد. من این طرح را پس از تصویب شورا، برای شرح جزئیات آن و تایید نهایی [در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۹] خدمت امام بردم که ایشان نیز آن را پس از ملاحظه تایید و تصویب نمودند.»
فردای روزی که این نشان توسط امام تصویب شد (روز شنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۵۹) روزنامه اطلاعات در صفحه بیستم خود ضمن انتشار این خبر محتوای آرم را این‌گونه شرح داد:
«آرم جمهوری اسلامی با محتوایی به شرح زیر تهیه شده است:
- الله: مبنای فرم آرم، محتوای جمهوری اسلامی، غایت هستی و بیانگر رشد و تکامل انسان به سوی «الله»
- کتاب: مکتب پیشتاز اسلام، توحید و اصول پایه دین.
- شمشیر (قائم میانی): نمادی از قدرت و استحکام، همراه با تشدید سمبل شدت (حدید).
- ترکیب و بیان فرم کلمه «الله» با چهار هلال: یادآور فرم گیاهیت (رشد).
- پنج جزء اصلی آرم: نشانه پنج پایه اسلام و توحید در میان حکم عمود و ساقه اصلی است.
- ترکیب کاملا متقارن شکل: بیانگر تعادل و توازن (میزان).
- «لا اله الا الله»: عصاره‌ای از کلمه توحید – نفی همه ارزش‌های طاغوتی و ضد تکامل و نفی همه قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها (سیاست «نه شرقی و نه غربی» جمهوری سلامی).
- کره زمین و الله: مبارزه در جهت برقراری جامعه توحیدی و حکومت جهانی مستضعفین.
طرح آرم که توسط آقای حمید ندیمی تهیه شده است، قبلا در شورای انقلاب مطرح به تصویب رسیده است.»
پیشینه ماجرا
در ۱۰ اسفند سال ۵۷ امام خمینی خواستار تغییر نشان «شیر و خورشید» می‌شوند با این استدلال که: «ما یک مملکت محمدی ایجاد می‌کنیم. بیرق ایران نباید بیرق شاهنشاهی باشد، آرم‌های ایران نباید آرم‌های شاهنشاهی باشد، باید آرم‌های اسلامی باشد. از همه وزارتخانه‌ها، از همه ادارات، باید این شیر و خورشید منحوس قطع بشود، علم اسلام باید باشد. آثار طاغوت باید برود. اینها آثار طاغوت است؛ این تاج، آثار طاغوت است؛ آثار اسلام باید باشد.» (صحیفه امام، ج ۶، ص ۲۷۵)
در پی این سخنان دولت موقت فراخوانی برای طراحی نشان جمهوری اسلامی فراخوان سراسری می‌دهد و طبیعتا طرح‌های فراوانی به دفتر نخست‌وزیر ارسال می‌شود. ابتدا طرح دیگری مورد پذیرش و تصویب قرار می‌گیرد؛ شامل یک مشت گره‌کرده همراه با چند ستاره، این طرح برای مدتی روی اسکناس‌های آن دوران نیز چاپ می‌شود؛ اما آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با دیدن طرح ندیمی، آن را به امام نشان می‌دهد و خواستار تغییر آرم می‌شود. امام این طرح را می‌پذیرد و با تایید ایشان به دستور هاشمی رفسنجانی آرم‌های پیشین جمع‌آوری می‌شوند.
پس از تصویب طرح ندیمی شایعه می‌شود که طرح او، نشان گروه سیک‌های هندی است. اما ندیمی در پاسخ به این انتقاد در گفت‌وگویی که فردای تصویب آن با روزنامه جمهوری اسلامی انجام داده می‌گوید:
«هلال‌های تعبیه‌‌شده در این آرم از نقش مبارکی ریشه می‌گیرد که حضرت رسول (ص) بارها با شمشیر مبارک‌شان به عنوان امضا بر روی شن‌ها ترسیم کرده‌اند. این طرح پنج بخش دارد که نشان‌دهنده پنج اصل دین است. اصل توحید را در حکم عمود دو ساقه اصلی در میان خود دارد. علاوه بر کلمه الله که در ترکیب اصلی آن دیده می‌شود، لااله‌الاالله نیز در آن مستتر است. جزء قائم میانی در ترکیب با شکل تشدید ( ّ ) که در خط فارسی و عربی نشانه شدت است، شمشیر را تداعی می‌کند؛ این همان تعبیر کلمه «حدید» است. تقارن‌های این آرم هم نشانه تعادل و توازن است؛ این همان میزان است. بزرگ‌‌ترین و اصلی‌‌ترین ویژگی این آرم همان بیان کلمه الله است که قالب و محتوا را در خود جای داده است. آرم به صورت کروی طراحی شد تا نشان‌دهنده پیام جهانی آن باشد.»
