تاثیر مدرسه علمیه کرمانشاه در تحولات سیاسی دهه 20/ نقش حوزه علمیه کرمانشاه در نهضت ملی نفت
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در دوران حکومت استبدادی رضاخان بسیاری از مجامع دینی، علما و روحانیون
تحت فشارهای مستقیم و غیرمستقیم دولت مرکزی ناگزیر بودند از بسیاری فعالیت‌های
اجتماعی خود دست بکشند یا به انزوا بروند، لذا آنان تنها به پاره‌ای کوشش‌های خیریه
و اجتماعی پرداختند. آنان پس از شهریور 1320، فرصت یافتند در عرصه امور آموزشی، دینی،
سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی تجدید حیات کنند؛ از این رو، پس از باز شدن فضای
سیاسی، گروه‌ها، مجامع مذهبی و روحانیون کرمانشاه بلافاصله اقدام به فعالیت کردند.
تأسیس مدرسه علمیه کرمانشاه و ایجاد حوزه دینی و مذهبی با حمایت علمای بزرگی چون آیت‌الله اصفهانی، مجتهد بزرگ دینی آن عصر، از جمله این اقدامات بود. هیئت علمیه کرمانشاه از جمله کانون‌ها و هیئت‌هایی بود که در دهه 1320 با سرشت و ماهیت کاملاً دینی و مذهبی فعالیت خود را آغاز کرد.
پس از آن، روحانیون بزرگ شهر کرمانشاه از جمله آیت‌الله حاج
آقا شیخ هادی جلیلی، آیت‌الله حاج شیخ حسن آخوند، آیت‌الله سید محمد میبدی و دیگر
علمای بزرگ آن سامان برای تمرکز بخشیدن به فعالیت‌های دینی، آموزشی و علمی خود
اقدام به تأسیس هیئتی دینی به نام «هیئت علمیه کرمانشاه» نمودند. این هیئت در اکثر
تحولات دینی، سیاسی و اجتماعی کرمانشاه در دهه‌های 1320 و 1330 نقش مؤثری داشت.
تأسیس مراکز دینی و آموزشی، برگزاری جلسات بحث و گفتگوی علمی و دینی، حمایت از حرکت‌های دینی و سیاسی، تأیید و حمایت از نهضت ملی‌شدن نفت، صدور اعلامیه‌هایی از سوی اعضای آن در حمایت از آیت‌الله کاشانی، پشتیبانی از کانون‌های دینی و اجتماعی دیگر ـ نظیر انجمن نبرد با مسکرات کرمانشاه، جامعه تعلیمات اسلامی و ... از جمله این اقدامات مؤثر بود.
حاج شیخ عباسعلی اسلامی، بنیانگذار جامعه تعلیمات اسلامی که شعبه‌ای از این جامعه را در کرمانشاه دایر کرد، درباره نقش علمای این هیئت و چگونگی جلسات آن می‌گوید: «روزهای اقامت در کرمانشاه بسیار مفید و مثبت سپری گشت. از جمله فواید این ایام، مجالست و برخورد با عالمان آن سامان بود. یکی از اقدامات بنیادین و سازنده روحانیت این خطه آن بود که هر روز قاطبه روحانیون در مجلسی خصوصی اجتماع می‌کردند و به بحث و تبادل‌نظر علمی و حمایت از حرکت‌های مقاومت اسلامی کشور می‌پرداختند. به نظر اینجانب تشکیل این‌گونه اجتماعات بسیار ثمربخش است و توصیه من به روحانیت دیگر بلاد آن است که از این اقدام سرمشق گیرند و بدان تأسی جویند. به هرحال، هیئت علمیه علمای کرمانشاه در دهه‌های 1320 و 1330 نقش مؤثری در اتحاد، انسجام فکری و دینی حوزه کرمانشاه داشت و این وحدت تا فوت آیت‌الله حاج‌آقا‌هادی جلیلی، آیت‌الله روشن و دیگر علمای جلیل‌القدر کرمانشاه ادامه یافت...»
تشکیل مجمع
مسلمانان مجاهد از دل حوزه علمیه کرمانشاه بود، اما بنیانگذار آن در واقع نواب صفوی
بود. مجمع مذکور در بهمن‌ماه 1327، به‌عنوان یک جمعیت موازی و تحت نظر فدائیان
اسلام تأسیس شد و هدف آن انجام فعالیت‌هایی بود که نمی‌بایست به شکل علنی به‌نام
فدائیان اسلام صورت می‌گرفت.
بدین منظور مکانی در سرچشمه اجاره، و مقر مجمع مسلمانان مجاهد تعیین شد و نواب صفوی رسماً با حضور خود شروع فعالیت مجمع را در میان دوستانش اعلام کرد. این مجمع بعداً تحت نفوذ شمس‌قنات‌آبادی قرار گرفت، و عمده نفوذ آن نیز در بازار به واسطه تأیید و پشتیبانی آیت‌الله کاشانی بود و در ملی شدن صنعت نفت حمایت‌های گسترده‌ای از آیت الله کاشانی کردند. این جمعیت تا تیرماه سال 1331، همراه نهضت ملی شدن نفت، به فعالیت پرداخت ولی بعداً همسو با آیت‌الله کاشانی از دکتر مصدق جدا شد.
منبع: کتاب "انقلاب اسلامی در کرمانشاه"؛ مرکز اسناد اتقلاب اسلامی
