پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ میرزا یونس معروف به میرزا كوچك فرزند میرزا بزرگ، اهل رشت، در سال 1257 شمسی، دیده به جهان گشود. وی سال‌های نخست عمر خود را در مدرسه حاجی حسن رشت و مدرسه جامعه آن شهر به آموختن مقدمات علوم دینی سپری كرده و در مدرسه مسجد محموديه تهران، به تحصيل علوم طلبگی پرداخته بود. میرزا در سال 1286 شمسی، در گیلان به صفوف آزادی‌خواهان پیوست و برای مبارزه با استبداد محمدعلی شاه روانه تهران شد.همزمان با اوج‌گیری نهضت مشروطه وی به عضویت کانون "مجلس اتحاد" درآمد. در سال 1294 شمسی، "هیأت اتحاد اسلام" از یک گروه هفده نفره در رشت تشكیل شد که میرزا كوچک‌خان عضو مؤثر آن بود. این هیأت هدف خود را خدمت به اسلام و ایران اعلام كرد و به زودی میرزا كوچک‌خان رهبری هیأت را بر عهده گرفت. پس از اشغال نواحی شمالی ایران از سوی روسیه تزاری، هیأت اتحاد اسلام به مبارزه با ارتش تزار پرداخت و یک گروه مسلح به عنوان فدایی تشكیل داد. این هیأت، پس از چندی به كمیته اتحاد اسلام تبدیل شد و تا پایان سال 1296 شمسی، بخش وسیعی از گیلان و قسمتی از مازندران، طارم، آستارا، طالش، كجور و تنكابن زیر نفوذ آن درآمد. این کمیته اندک‌اندک به مبارزه با استعمار پرداخت و از دل آن نهضت جنگل بیرون آمد. میرزا کوچک خان در قیام خود ضربات سخت و جبران‌ناپذیری را به شوروی و انگلیس وارد ساخت اما سرانجام در پی اتحاد استعمار خارجی و استبداد داخلی، میرزا کوچک خان جنگلیدر 11 آذرماه 1300 شمسی به شهادت رسید.
