نقش مردم در حل بحران حزب خلق مسلمان
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ حزب خلق مسلمان که به هواداری از آیتالله سیدکاظم شریعتمداری مشهور بود، در رقابت با حزب جمهوری اسلامی که توسط پیروان و یاران امام خمینی تشکیل شده بود،شکل گرفت و از نوعی اسلام سیاسی لیبرال طرفداری میکرد. این حزب در ادامه، چالشها و بحرانهایی را برای نظام جمهوری اسلامی خلق کرد که در این نوشتار بدان اشاره میشود.
مخالفت با ولایت فقیه
به دنبال تدوین قانون اساسی توسط مجلس خبرگان رهبری، قرار شد مردم در روزهای 11 و 12 آذر با حضور در پای صندوقهای رأی نظر خود را نسبت به مفاد قانون اساسی اعلام کنند. در این زمان حزب خلق مسلمان اعلام کرد تا زمانی که قانون اساسی، به خصوص اصل مربوط به ولایت فقیه اصلاح نشود، در انتخابات شرکت نخواهند کرد.
حزب خلق مسلمان، با استناد به مخالفتهای آیتالله شریعتمداری با اصل 110 قانون اساسی به فعالیتهای بسیار گسترده به ویژه در آذربایجان پرداخت تا با تحریک و ایجاد راهپیماییهای مخالفت آمیز مانع از تصویب قانون اساسی و رسمیت قانونی اصل ولایت فقیه شود. این حزب اعلام کرد: «گروه حاکم باید بداند که یک ورق پاره ولو نام مقدس قانون اساسی را با خود بکشد دردی دوا نخواهد کرد. هیچ نهاد قانونی تا پشتوانهای ملی و مردمی آن را تأیید نکند در یک حکومت دمکراسی ضمانت اجرا نخواهد». نشریه خلق مسلمان در 4 آذر 1358 تیتر اصلی خود را چنین انتخاب کرد: «شرکت در رفراندوم مشروط به تجدید نظر در قانون اساسی است».
حزب با استناد به نظرات آیتالله شریعتمداری در اطلاعیهای موضع خود را چنین اعلام داشت:«متن تهیه شده قانون اساسی طبق اعلام وزارت کشور در روزهای 11 و 12 آذر به رفراندوم گذاشته خواهد شد. حزب خلق مسلمان اعلام میدارد در مراجعه به متن تهیه شده در مجلس خبرگان ملاحظه میگردد صراحتی در مورد حاکمیت ملت به چشم نمیخورد و متن مزبور با ایرادات، تناقضات و ابهامات گوناگون خود فاقد مشخصات لازم برای اطلاق نام قانون اساسی در آن میباشد.»
مخالفت با قانون اساسی
يکي ديگر از محورهاي مخالفت حزب خلق مسلمان را مي توان مخالفت با قانون اساسي ذکر کرد. به دنبال مخالفت حزب مذکور با مجلس خبرگان، اين حزب پا را از اين نيز فراتر گذاشت و با قانون اساسي تدوين شده از سوي منتخبان ملت مخالفت کرد، اين مخالفتها زماني که مسئله ولايت فقيه مطرح شد به اوج خود رسيد؛ مخالفت حزب در اين امر نيز با هماهنگي آيتالله شريعتمداري آغاز شد.
هفته نامه خلق مسلمان نشريه ارگان حزب جمهوري خلق مسلمان با تيترهاي بزرگ مخالفت شهيد مدرس در مجلس شورای ملي با تغيير سلطنت از قاجار و سپردن آن به دست رضاخان پهلوي و شرح مذاکرات آن را چاپ کرد و به نقل از آن شهيد آورده بود: «صدهزار راي هم بدهيد خلاف قانون است». کار به جایی رسید که حتی حزب خلق مسلمان قانون اساسي رژيم پهلوی را مترقيتر از قانون اساسي جديد دانست.
اردوکشیهای خیابانی حزب
حزبخلقمسلمان كه از دعوت براي عدم شركت در همهپرسي قانون اساسي نتيجهاي نگرفته بود، براي ترميم وجهه و افزايش روحيه در روز14 آذر هوادارانش را به قم انتقال داد تا در تظاهراتي به حمايت از شريعتمداري پرداخته و به قانون اساسي مصوب اعتراض كنند.
در تبريز هم هواداران حزب در روز 15 آذر مركز راديو و تلويزيون تبريز و ساختمان استانداري را محاصره و سپس اشغال نمودند. روزنامه خلق مسلمان در یکی از شمارههای خود به نقل از آیتالله شریعتمداری این گونه تیتر زده بود که: «اگر توافقها مو به مو اجرا نشود امنیت آذربایجان را تعهد نمیکنیم». در مدت اشغال ساختمان راديو و تلويزيون مرتباً اعلاميههاي گروههاي ضدانقلاب از اين رسانه پخش ميشد. در اين شرايط پايگاه هوايي تبريز نيز با تمرد از فرمانده مركز سرتيپ شهيد جواد فكوري خود را در اختيار حزبخلقمسلمان قرار داد.
يک ماه پس از تظاهرات هواداران حزبخلقمسلمان كه به وسيله حزب از تبريز با اتوبوس به قم منتقل شده بودند، مجدداً در15 دي 58، جمعي از چماق بهدستان حزب به قم آمده و در مقابل چشمان متعجب مردم به سمت منزل امام يورش بردند. اين عده با سر دادن شعارهايي مبني بر حمايت از شريعتمداري در مسير خود اقدام به ضرب و شتم مردم، شكستن شيشههاي مغازهها، جسارت و پايين كشيدن عكسهاي امام و نصب عكس شريعتمداري به جاي آنها نمودند.
نحوه مواجهه با بحرانافرینیهای حزب خلق مسلمان
امام همواره در تلاش بود تا با راهنماییهای دلسوزانه، از مسیر ارشاد وارد شوند. اما رهبری حزب بر اقدامات تخریبی خود اصرا میورزید. سرانجام امام در تاریخ 11 دی 1358 از مردم آذربایجان خواستند خود را از این لکههای آلوده پاک و مبرا نمایند. به دنبال این موضعگیری امام، طیف وسیعی از مردم به خیابانها ریختند، به گونهای که در تهران حدود 2 میلیون نفر در مقابل سفارت آمریکا گرد هم آمدند و عملکرد حزب خلق را همسو با برنامهها و سیاستهای آمریکا و رژیم صهیونیستی دانستند.
در ادامه، موج اعتراضات مردمی و درخواست انحلال حزب از آیتالله شریعتمداری، باعث شد او در روز یکشنبه 16 دی 1358 با صدور بیانیهای انحلال حزب جمهوری خلق را اعلام کند. اما افراد این حزب با جعلی دانستن این اعلامیه همچنان به تحرکات خود ادامه میدادند تا اینکه نهایتا با همت نيروهاي انقلاب طي اقدامی ضربتي به كميتههاي تحت تسلط حزب و نيز ساختمان مركزي حزب در22 دي 58، اين مراكز خلع سلاح و مجرمين دستگير شدند.
در حل بحران حزب، مردم نیز نقشی محوری داشتند. به طوری که محسن رضایی میگوید: «مردم قم و تبریز بیشترین نقش را در خنثی کردن تنشها و درگیریها داشتند.» به اين ترتيب با خنثی شدن توطئه حزب خلق مسلمان،آرامش در تبريز حكمفرما شد.
