روایت لحظه به لحظه اسناد از مبارزات مردم برای پیروزی نهایی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ با صدور فرمان لغو حکومت نظامی توسط امام خمینی، مردم در 21 بهمن 1357 به خیابان‌ها آمده و مبارزات سخت و نهائی خود را برای سقوط رژیم 2500 ساله شاهنشاهی تا تصرف پادگان‌ها و مراکز مهم دولتی و خلع‌سلاح قوای نظامی رژیم پهلوی ادامه دادند.
مبارزات مردم در آخرین روز از حیات رژیم پهلوی به صورت لحظه به لحظه به فرمانداری نظامی و رده‌های بالاتر ارتش گزارش می‌شد. یک مجموعه قابل اعتنا از این گزارش‌ها ، اخبار لحظه به لحظه گروه‌های تعقیب و مراقبت است که حوادث و اتفاقات روز 21 بهمن تهران را گزارش می‌کند.
در گزارشی از گروه تعقیب و مراقبت در منطقه شرق تهران در 57/11/21 آمده است: «1. برابر گزارش مامورین در ساعت 13:35 در خیابان گلستان انتهای 16 متری نارمک موازی خیابان نظام‌آباد توسط مردم کیسه‌های شن را در خیابان در سه ردیف به فاصله یک کیسه گذاشتن تا تانک‌ها و خودروهای نظامی نتوانند از آن‌جا عبور نمایند.
2. یک نفر غیر نظامی با پیراهن مشکی در خیابان ولیعهد نزدیک نظام‌آباد با پای برهنه دارای یک قبضه تفنگ ژ 3 با خشاب و به تعداد 8 خشاب اضافه که در زیر پیراهن دارد مردم هم اطراف او را گرفته و اظهار می‌دارد که اسلحه را از پادگان نیروی هوایی دریافت نمودم.»
گزارش‌های دیگر از آمادگی درگیری مردم در سراسر تهران و حوالی حسینیه ارشاد خبر می‌دهد: «به قرار اطلاع تلفنی یکی از پرسنل از طریق حسینه ارشاد به درب منازل قاصدهائی اعزام و گفته‌اند بیایید حسینیه ارشاد و اسلحه تحویل بگیرید.» همین گزارش ادامه می‌دهد: «مردم گونی‌های شن درب منازل خود را سنگربندی کرده‌اند.»
همچنین در همان روز همافران نیروی هوایی، در حمایت از مردم، برای مقابله با حملات گارد شاهنشاهی آماده می‌شدند. گزارشگر دیگری حوادث را در حوالی پادگان نیروی هوایی در ساعت 16:35 اینچنین گزارش می‌کند: «برابر اطلاعات واصله در خیابان صفا زاهد گیلانی و خیابان پرواز تعداد قابل ملاحظه‌ای از همافران ن ه ش [نیروی هوای شاهنشاهی] با لباس نظامی مشاهده [شد] که به منازل ساکنین محل مراجعه و ضمن قرار دادن مواد منفجره از پشت‌بام‌های منازل اظهار داشته‌اند در صورتی که مامورین فرمانداری نظامی یا گارد به آن منطقه بیایند با آنان مقابله خواهند کرد. ضمناً تعدادی از این همافران به منزل کارمند قاسم‌خانی جمعی اداره مهندسی ن ز ش [نیروی زمینی شاهنشاهی] که در آن حوالی ساکن است مراجعه و به زور به بالای پشت‌بام رفته و سنگربندی کرده‌اند. ارزیابی: صحت دارد.»
با شدت گرفتن مبارزات مردمی، رفته رفته مقاومت نیروهای وفادار به رژیم پهلوی تحلیل رفت. در حوالی عصر گزارشی می‌رسد مبنی بر اینکه «طی چند لحظه پیش کلانتری 9 بهارستان توسط مردم خلع سلاح شده و شایعه شده که به دستور [امام] خمینی حکومت نظامی ساعت 22:00 می‌باشد و از ساعت 16:30 حکومت نظامی مفهومی ندارد.»
در این میان مردم به سنگرسازی می‌پردازند. براساس یک گزارش: «در خیابان فرح‌آباد به طرف قصرفیروزه مردم با کیسه‌های شن سنگر درست کرده‌اند و پشت آن‌ها خوابیده‌اند و از منازل اطراف به آن‌ها غذا می‌رسانند.» علاوه بر سنگربندی خیابان‌ها و درب منازل، مردم دست به ابتکارات جدیدی برای زمین‌گیر کردن قوای نظامی می‌زنند. در سند جالبی گزارشگر ابتکار مردم را اینگونه روایت می‌کند: «برابر اطلاع واصله در ساعت 17:00 میدان شهناز تا میدان ژاله کلیه ساکنین محل مسلح شده‌اند و در خیابان سیم برق را لخت کرده و به برق اتصال داده‌اند و در خیابان کشده‌اند که از حرکت تانک و خودروهای ارتشی جلوگیری و باعث برق‌گرفتگی شود و روی پل عابر پیاده در اول شهناز موضع گرفته‌اند.»
آموزش و توزیع اسلحه از دیگر کارهایی بود که در مراکز مختلف انجام می‌گرفت. در گزارشی از محدوده دانشگاه تهران آمده است: «برابر اطلاع واصل در ساعت 18:05 هم‌اکنون در دانشگاه تهران آموزش اسلحه‌شناسی تفنگ ژس-کلت و نارنجک داده می‌شود.»
مبارزات در شب 22 بهمن نیز ادامه یافت. از شرق تهران نیز گزارش‌هایی مبنی بر کمین مردم برای نیروهای فرمانداری نظامی می‌رسید: «برابر اطلاع واصله در ساعت 19:10 در سرتاسر خیابان سبلان مردم روی پشت‌بام‌های خانه‌های مسکونی مسلح نشسته و مواد آتش‌زا هم به قدر کافی همراه دارند که به محض آمدن نیروهای فرماندار نظامی شروع به تیراندازی و آتش زدن خودروهای مامورین نمایند.»
بدین ترتیب سنگربندی و مبارزات گسترده مردم شدت گرفت و در روز 22 بهمن با تصرف پادگان‌ها، ساختمان نخست‌وزیری، ستاد ارتش به اوج رسید و در نهایت در ساعت 18 روز 22 بهمن 1357 پیام مهمی به گوش جهانیان رسید: «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم این صدای انقلاب اسلامی ایران است...»
